Thực hành về hàm ý (tiếp theo)

Câu 1 (trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

a. Lời bác Phô gái thực hiện hành động van xin, khẩn cầu; ông lý đã đáp lại bằng hành động nói như thế nào?

b. Lời đáp của ông lý có hàm ý gì? Chọn câu trả lời đúng.

Lời giải chi tiết:

a. Bác Phô gái van xin: "Thầy tha cho nhà con, đừng bắt nó đi xem đá bóng nữa". Ông lý đáp lại bằng hành động nói mỉa mai: "Ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà của các chị!"

b. Chọn đáp án D.

Câu 2 (trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

a. Câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?

b. Câu nhắc khéo (ở lượt lời thứ hai) của Từ thực chất có hàm ý nói với Hộ về điều gì?

c. Ở cả hai lượt lời, Từ tránh nói trực tiếp đến những vấn đề "cơm áo gạo tiền". Hãy phân tích tác dụng của cách nói trên.

Lời giải chi tiết:

a. Câu hỏi đầu tiên của Từ: "Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba tây rồi, mình nhỉ?". Không phải chỉ hỏi về thời gian mà thực chất thông qua đó Từ muốn nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền (hằng tháng cứ vào kỳ đầu tháng thì chồng Từ đều đi nhận tiền nhuận bút).

b. Câu "nhắc khéo" thứ hai: "Hèn gì mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến"... Từ không nói trực tiếp đến việc trả tiền nhà. Từ muốn nhắc Hộ đi nhận tiền về để tri các khoản nợ (chủ ý vi phạm phương châm cách thức).

c. Tác dụng của cách nói trên:

- Từ thể hiện ý muốn của mình thông qua câu hỏi bóng gió về ngày tháng, nhắc khéo đến một sự việc khác có liên quan (người thu tiền nhà)... 

- Cách nói nhẹ nhàng xa xôi nhưng vẫn đạt được mục đích. Nó tránh được ấn tượng nặng nề, làm dịu đi không khí căng thẳng trong quan hệ vợ chồng khi lâm vào hoàn cảnh khó khăn.

Câu 3 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

Đọc lại bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh và cho biết lớp nghĩa tường minh và lớp nghĩa hàm ý của bài thơ là gì? Hàm ý được thể hiện qua các phương tiện ngôn ngữ như thế nào? Hàm ý mang lại tác dụng và hiệu quả nghệ thuật như thế nào cho tác phẩm văn học?

Lời giải chi tiết:

* Lớp nghĩa tường minh và hàm ý của bài thơ Sóng:

- Lớp nghĩa tường minh: Cảm nhận và miêu tả hiện tượng sóng biển với những đặc điểm, trạng thái của nó.

- Lớp nghĩa hàm ý: Trên cơ sở khám phá sự tương đồng giữa hình tượng "sóng" và hình tượng "em", bài thơ diến tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Từ đó thấy được tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người.

- Hàm ý được thể hiện qua các phương tiện ngôn ngữ rất phong phú và đa dạng, nhưng chủ yếu nhờ các ẩn dụ và ngữ cảnh.

- Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ tạo nên tính hàm súc đa nghĩa, diễn đạt biểu xúc, tư tưởng của tác giả một cách tế nhị, sâu sắc.

Câu 4 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

Qua các bài tập thực hành về hàm ý, anh (chị) thấy cách nói có hàm ý trong ngữ cảnh cần thiết mang lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ.

Lời giải chi tiết:

Chọn đáp án D: Tùy từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng.

Câu 5 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

Cách trả lời có hàm ý trong câu hỏi:

- Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?

Lời giải chi tiết:

Những cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?".

- Ai mà chẳng thích?

- Hàng chất lượng cao đấy!

- Xưa cũ như trái đất rồi!

- Ví đem vào tập đoạn trường

Thì treo giải nhất, chi nhường cho ai?