Bình đẳng giới - nền tảng cho một nền giáo dục công bằng

Trong hành trình học tập, mỗi học sinh đều mang trong mình những ước mơ, khát vọng và năng lực riêng. Năng lực ấy được hình thành từ quá trình rèn luyện, nỗ lực và sự kiên trì của mỗi em, hoàn toàn không phụ thuộc vào giới tính, hoàn cảnh hay xuất phát điểm. Thế nhưng, trong môi trường học đường, vẫn còn đó sự tồn tại của thiên kiến giới tính, ảnh hưởng đến cách nhìn nhận và đánh giá học sinh. Không ít em đã từng phải đối mặt với những lời nhận xét tưởng chừng vô hại nhưng mang định kiến giáo dục sâu sắc về giới tính trong học tập: “Con trai học giỏi Toán hơn con gái”, “Con gái thì hợp với Văn hơn”, “ Con gái chỉ hợp học mấy môn xã hội thôi”, “Con trai ai lại đi học Văn”...
Những lời nói ấy đã góp phần tạo nên một bức tường vô hình mang tên thiên kiến giới tính trong giáo dục - một vấn đề không mới, nhưng luôn cần được nhìn nhận nghiêm túc và khách quan để đảm bảo sự bình đẳng cho học sinh.

Định kiến giới tính có thể hạn chế tiềm năng của học sinh

Thiên kiến giới tính không chỉ xuất hiện trong xã hội, mà len lỏi cả vào lớp học - nơi lẽ ra mọi học sinh phải được đối xử công bằng nhất. Khi một học sinh nam đạt điểm cao môn Khoa học, người ta thường coi đó là điều hiển nhiên, vì con trai vốn dĩ sẽ giỏi tự nhiên hơn con gái. Khi một học sinh nữ đạt kết quả tương tự, lại có người nói đó là do chăm chỉ và gián tiếp phủ nhận năng lực học tập các môn tự nhiên của các bạn nữ. Sự khác biệt trong cách khen ngợi ấy cho thấy một sự thật đáng buồn: chúng ta vẫn đang đánh giá năng lực học tập qua giới tính, chứ không qua nỗ lực.

Chính những thiên kiến nhỏ bé đó khiến nhiều học sinh, đặc biệt là nữ sinh, cảm thấy bị đè nén áp lực phải chứng minh bản thân. Một số em chọn im lặng, từ bỏ ước mơ chỉ vì cảm thấy không phù hợp, không được công nhận, hay đơn giản, chính các học sinh nữ cũng sẽ tự có mặc cảm rằng mình sẽ không học giỏi được bằng các bạn nam nếu theo học các môn tự nhiên,... 

Khi cơ hội bị thu hẹp bởi định kiến, khi bình đăng giới trong giáo dục không được tôn trọng, giáo dục sẽ không còn là một môi trường công bằng nữa.  Định kiến giới tính có thể tước đi vô số cơ hội của các em học sinh, khiến những tài năng và năng lực của học sinh không được phát triển và nhìn nhận theo cách khách quan, công bằng. Với lối mòn này, giáo dục không thể phát hiện, bồi dưỡng và trở thành nền tảng vững chắc giúp học sinh chinh phục ước mơ. Nói cách khác, khi để thiên kiến giới tính xuất hiện trong môi trường giáo dục, sự công bằng trong giáo dục sẽ không tồn tại. 

Nỗ lực mới chính là thước đo của năng lực 

Học lực không thể hiện qua giới tính, đó là một chân lý giản dị nhưng sâu sắc mà ai trong chúng ta cũng nên hiểu. Thành tích học tập của một học sinh không phụ thuộc vào việc học sinh đó là ai, mà phụ thuộc vào cách học sinh đó cố gắng. Mỗi em đều có con đường riêng để trưởng thành, và nỗ lực chính là yếu tố quyết định.
Những học sinh không ngừng học hỏi, nỗ lực để tiến lên, dù là nam hay nữ đều xứng đáng được công nhận như nhau.

Trong một xã hội tiến bộ, giáo dục không chỉ là việc truyền đạt tri thức, mà còn là xây dựng một môi trường học tập công bằng - nơi mọi học sinh đều được hưởng những đặc quyền như nhau, được đối xử như nhau và trao những cơ hội giống nhau. Ở đó, học sinh được khuyến khích phát triển khả năng của mình mà không bị ràng buộc bởi những khuôn mẫu giới tính cũ kỹ. 

Vượt lên những rào cản về giới tính của xã hội, vượt lên mọi định kiến ngoài kia, giáo dục phải là môi trường thật sự minh bạch, công bằng và bình đẳng. Đó phải là môi trường tạo nền tảng và niềm tin cho học sinh về sự công bằng, để từ đó, các em có thể nhìn thế giới một cách chuẩn xác với cán cân công bằng nghiêng về mỗi người là như nhau. 

Giáo dục bình đẳng là nền tảng của một xã hội văn minh

Một nền giáo dục thực sự bình đẳng không chỉ truyền đạt tri thức, mà còn giáo dục tư duy tôn trọng sự khác biệt và xóa bỏ mọi rào cản định kiến giới tính. Khi trẻ được học tập trong môi trường mà mọi nỗ lực đều được công nhận như nhau, không phân biệt nam hay nữ, các em sẽ lớn lên với niềm tin mạnh mẽ rằng: “Mình có thể trở thành bất kỳ ai, thành công ở bất kỳ lĩnh vực nào nếu thật sự cố gắng.”

Giáo dục bình đẳng mở ra cánh cửa để mọi học sinh được phát triển theo đam mê và năng lực riêng. Học sinh nữ có thể tự tin theo đuổi những lĩnh vực vốn bị cho là không dành cho con gái như khoa học, công nghệ, kỹ thuật hay toán học; trong khi con trai cũng có thể tự hào theo học nghệ thuật, ngôn ngữ, giáo dục hay công tác xã hội mà không sợ bị đánh giá.

Chỉ khi nhà trường và gia đình cùng nhau hợp tác và giáo dục đúng đắn cho trẻ về tư duy bình đẳng giới, mỗi đứa trẻ mới thực sự được là chính mình - dám mơ ước, dám theo đuổi và dám thể hiện năng lực thật sự. Đó cũng là khi giáo dục đạt được mục tiêu cao nhất: giáo dục cho con người những giá trị tốt đẹp, trao cho con người những cơ hội phát triển toàn diện và đóng góp cho xã hội bằng năng lực của chính mình. 

Một xã hội văn minh được dựng xây từ những công dân biết tôn trọng nhau và tôn trọng giá trị của sự nỗ lực, và một nền giáo dục công bằng chính là khởi nguồn cho sự văn minh ấy. Như một cô giáo đã từng nói với học trò của mình: “Học lực thể hiện bằng nỗ lực, chứ không phải giới tính.” trong câu chuyện chia sẻ về kỉ niệm thời còn đi học mà một bạn học sinh chia sẻ:

“Cô Lan kính mến,

Không biết cô còn nhớ không, nhưng có một lần - trong buổi trả bài kiểm tra Toán năm lớp 8 - cô đã nói một câu mà đến bây giờ, em vẫn không quên.

Hôm đó em được 9.75, cao hơn bạn Nam nửa điểm.

Bạn ấy nói đùa rằng: “Con trai học Toán là giỏi tự nhiên, con gái thì giỏi do học thuộc thôi. Trước sau gì tớ cũng vượt cậu.”

Cả lớp cười, em chỉ biết cúi đầu, thấy trong lòng nghèn nghẹn.

Nhưng cô đã nghe thấy. Cô gõ nhẹ xuống bàn, rồi nói bằng giọng nghiêm nghị: “Không có ‘giỏi của con trai’ hay ‘giỏi của con gái’. Học lực thể hiện bằng nỗ lực, chứ không phải giới tính. Ai làm đúng thì được công nhận, thế thôi.

Lúc ấy, em không nói gì, chỉ thấy như có ai đó vừa kéo em ra khỏi một góc nhỏ tăm tối, nơi mà em luôn nghĩ mình phải khiêm nhường vì là con gái.

Cảm ơn cô, vì đã không chỉ dạy Toán, mà còn dạy em về sự công bằng, tự tin và lòng tôn trọng dành cho chính bản thân mình.

Cảm ơn cô, vì đã là người thầy đầu tiên dạy em cách đứng vững bằng chính năng lực của mình.

Kính chúc cô luôn mạnh khỏe và hạnh phúc.

Em - cô học trò năm nào, vẫn luôn nhớ lời cô dạy.”

Câu nói “Học lực thể hiện bằng nỗ lực, chứ không phải giới tính” của cô giáo ấy không chỉ là lời khẳng định về giá trị công bằng trong giáo dục, mà còn là thông điệp mạnh mẽ kêu gọi xã hội thay đổi cách nhìn về năng lực con người. Học sinh không cần được so sánh, mà cần được thấu hiểu và khích lệ đúng cách.

Mỗi thầy cô, mỗi bậc phụ huynh, và mỗi người trưởng thành đều có thể góp phần xóa bỏ định kiến ấy, bắt đầu từ cách chúng ta nói, cách chúng ta nhìn nhận và cách chúng ta đánh giá mọi thành quả, công sức của trẻ. Hãy khen ngợi vì sự nỗ lực, chứ không vì khuôn mẫu. Hãy công nhận bằng năng lực, chứ không bằng giới tính. Khi bình đẳng giới trong giáo dục được phát huy, công bằng sẽ trở thành nền tảng của giáo dục, mọi học sinh sẽ được tiếp thêm niềm tin để học tập và phát triển toàn diện. Bởi chỉ trong một môi trường không có ranh giới giới tính, nỗ lực mới được tôn vinh, tài năng mới được tỏa sáng, và trí tuệ con người mới thực sự được phát huy trọn vẹn.

Những năm tháng cắp sách tới trường tuy trôi qua mau nhưng lại để lại trong lòng người những ấn tượng khó phai, những ký ức trong trẻo và tươi đẹp nhất. Một mùa 20/11 nữa lại cận kề, gợi nhớ cho mỗi chúng ta về một thời học sinh ngây ngô với nhiều kỉ niệm quý giá. Những câu chuyện về thầy cô, về mái trường sẽ mãi là nguồn động lực chắp cánh cho những ước mơ thời học sinh bay cao, bay xa. Bạn có thể tìm đọc những câu chuyện khác về thầy cô, về kỉ niệm tuổi học trò ở group Xóm học sinh. Nếu bạn cũng có những câu chuyện muốn chia sẻ về thầy cô, hãy cùng FQA chia sẻ câu chuyện ấy tại đây để khiến mùa hiến chương năm nay trở nên thật đặc biệt và ý nghĩa!