Chinh phục đề Văn phân tích Chiều tối - Hồ Chí Minh với bài Văn mẫu siêu hay!

Phân tích Chiều tối - tác giả Hồ Chí Minh như thế nào cho hay và đủ ý? Với từng dạng đề bài phân tích bài thơ Chiều tối cách xử lý như thế nào? Chiều tối - Bài thơ chỉ có 4 câu làm sao có thể viết được dài? 

Đừng lo lắng! Những thắc mắc về cách phân tích bài thơ Chiều tối sẽ được Admin gửi đến các em ngay trong bài chia sẻ dưới đây. 

Dàn ý phân tích Chiều tối

Trước khi phân tích bất kỳ tác phẩm nào, việc quan trọng mà các em cần làm là lập dàn ý. Muốn lập dàn ý thì cần hiểu rõ về tác phẩm, tác giả. Những ý chính về bài thơ Chiều tối, cũng như tác giả Hồ Chí Minh đã được cô chia sẻ trong một bài viết trước đó. Trong bài viết, đã có phần dàn ý chi tiết khi phân tích tác phẩm này mà các em có thể tham khảo. 

Đọc chi tiết tại bài chia sẻ sau: Cách để đạt điểm cao khi viết Văn phân tích bài thơ Chiều tối - Hồ Chí Minh

Phân tích Chiều tối - Hồ Chí Minh

Tuy cùng một tác phẩm nhưng yêu cầu của đề bài có thể khác nhau. Chỉ một bài thơ này, các em có thể gặp những dạng đề bài dưới đây. Hãy dựa vào các bài văn mẫu dưới đây để biết cách phân tích Chiều tối - Hồ Chí Minh cho đúng và đạt điểm cao nhé. 

Phân tích Chiều tối ngắn

Chiều tối - Bài thơ số 31, nằm trong tập Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh viết vào cuối mùa thu năm 1942. Bài thơ là kết quả của việc “tức cảnh sinh tình”, khi Bác đang bị ép phải chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo. Bài thơ không chỉ đơn giản tả cảnh mà còn nói lên nỗi lòng của Hồ Chí Minh lúc bấy giờ: mệt mỏi, cô đơn nhưng luôn lạc quan và tin vào tươi lai tươi sáng phía trước. 

Hai câu thơ đầu của tác phẩm là bức tranh thiên nhiên núi rừng trên đường đi. Bức tranh nên thơ với hình ảnh thiên nhiên và vạn vật đang quay theo vòng tuần hoàn của vũ trụ. 

Phiên âm

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không

Dịch nghĩa

Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ,

Chòm mây lẻ trôi lững lờ trên tầng không;

Dịch thơ

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;

Bức tranh phong cảnh tuy đẹp và thơ mộng nhưng vẫn phảng phất đâu đó một nỗi buồn man mác. Quyện là mệt mỏi, chán nản, mệt mỏi. Tầm là tìm kiếm. Sau một ngày lang thang, đến cuối ngày, đàn chim mệt mỏi và phải quay về rừng để trú ẩn. Cánh chim bay về mang một nỗi cô lẻ loi, một mình. “Mạn mạn”, trạng lái lững lờ, chậm chạp. Bản thân bầu trời vẫn bao la như nó đã trải qua hàng triệu năm, nhưng một đám mây đó đã khiến nó thậm chí còn rộng hơn. 

Đối với người bình thường, dù vui vẻ đến đâu, nhưng trước bức tranh thiên nhiên này, trong lòng nhất định sẽ không tránh khỏi một loại bi thương cùng mất mát. Một bức tranh cuộc sống thơ mộng, thanh bình, đàn chim bay vào rừng tìm chỗ trú, mây trắng bồng bềnh giữa trời chiều, vài nét vẽ, thơ cổ họa (trong tranh). Dường như thiên nhiên cũng đang diễn tả nỗi buồn của người tù, 

Hai câu kết chuyển hướng vận động của hình tượng thơ. Bên trên, rộng lớn và thanh bình, ánh sáng ban ngày tắt dần và bóng tối buông xuống. Dưới mặt đất là hình ảnh bức tranh sinh hoạt của con người. 

Phiên âm

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng.

Dịch nghĩa

Thiếu nữ xóm núi xay ngô,

Ngô xay vừa xong, lò than đã đỏ.

Dịch thơ

Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng.

Cái gì khiến người ta cảm nhận từng bước thời gian, sáng tối? Đó là một con chim đơn độc bay trở lại nơi nó đến. Đặc biệt là ánh hồng của lò than trên núi. Đây cũng là sự phá cách, dùng ánh sáng để diễn tả bóng tối. Nhưng sự chuyển biến thực sự của hình tượng thơ không chỉ dừng lại ở đó. Nếu khung cảnh trên mang nét hiu quạnh, buồn bã thì khung cảnh 2 câu thơ bên dưới, dù trong đêm tối, vẫn ấm áp và tràn đầy sức sống. 

Bóng dáng cô thôn nữ đồng hành cùng công việc xua đi nỗi cô đơn nơi núi rừng. Và, khi công việc hoàn thành, ánh sáng tràn vào Trong bóng tối, ánh sáng đó lan tỏa rộng hơn. Trái tim từng đau buồn của một người đã được sưởi ấm bởi ngọn lửa đó. Đến đây, sự vận động của hình tượng thơ đã hoàn thành.

“Chiều tối” của Hồ Chí Minh là một tác phẩm thơ sâu sắc, ý tại ngôn ngoại mang nhiều ý nghĩa. Với việc kết hợp biện pháp tả cảnh ngụ tình đã khiến người đọc như nhập tâm vào trong bức tranh của tác giả. Người tù nhân mệt mỏi trên chặng đường chuyển nhà lao, nhưng đứng trước thiên nhiên và cuộc sống hằng ngày, niềm tin của người tù lại chưa bao giờ tắt. Qua đó, ta cũng có thể cảm nhận được nỗi cô đơn, và nhớ thương quê nhà của người tù. 

Phân tích bài thơ Chiều tối phần dịch thơ

Chiều tối - Một trong những tác phẩm thể hiện tài năng nghệ thuật và tấm lòng lớn lao của Hồ Chí Minh. Tác phẩm cho được sáng tác trong quá trình Bác bị giam cầm tại bởi chính quyền Tưởng Giới Thạch. Dù trong hoàn cảnh khó khăn, ta vẫn cảm nhận được tinh thần thép của vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc

Chiều tối không phải là tên gốc của tác phẩm. Tác phẩm được viết theo tiếng Hán Việt, đặt tiêu đề là “Mộ”. Tên gốc của bài thơ khiến cho người đọc có thêm nhiều không gian liên tưởng và suy ngẫm hơn so với tên “Chiều tối” được người viết sách biên soạn lại. Chiều tối chỉ mang ý nghĩa tả thực, về khoảng thời giao hòa giữa ban ngày và buổi tối. Tuy nhiên, “mộ” còn tạo cảm giác buồn man mác, khiến người đọc có thể hiểu rõ hơn về tác phẩm.

Hai câu thơ đầu của tác phẩm được dịch như sau: 

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;

Với phần dịch thơ, có thể hiểu đơn giản là thời khắc cuối ngày đang đến. Chim sau một mài mải miết đi kiếm mồi đang tìm cách quay về tổ. Chòm mây trên trời lơ lửng, cô đơn trôi giữa bầu trời rộng lớn, bao la. Nhìn chung, về mặt ý nghĩa thì 2 câu thơ đầu không có điểm gì chê trách. Tuy nhiên, nếu theo bản gốc, ở câu thứ 2 ý nghĩa của 2 từ “cô” và “mạn mạn” đã bị mất đi. Cô - cô đơn, lẻ loi; mạn mạn: ung dung, tự tại, phong thái nhàn nhã. 

Hai câu thơ đầu của tác phẩm cho ta thấy một bức tranh thiên nhiên vào cuối ngày nơi núi non. Trước thiên nhiên rộng lớn, con người dường như càng trở nên cô đơn hơn bao giờ hết. Tuy thiếu đi sự cô đơn, lẻ loi của phần phiên âm, song người đọc vẫn có thể hiểu hết ý nghĩa của 2 câu thơ đầu. 

Hai câu thơ tiếp theo trong bài là cảnh sinh hoạt của con người nơi xóm núi. Phần dịch thơ như sau:

Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng.

So với thiên nhiên buồn man mác thì con người hiện nên mang nét tươi vui hơn hẳn. Dưới núi là cô em đang hăng say lao động. Sau một ngày lao động mệt mỏi thì cuối ngày bếp than cũng đã được nhóm lên. Lò than hồng như ánh sáng, ngọn lửa, mang lại sức sống cho cả bức tranh thiên nhiên tiêu điều. “Rực hồng” không chỉ là hình ảnh của lò than, mà nó còn là ý chỉ của người tù, là niềm tin vào Cách mạng của con người đang bị cầm tù nơi đây. 

Tuy nhiên, khi so sánh với bản phiên âm, ý nghĩa của 2 câu thơ cuối đã ị giảm đi phần nào. Phiên âm dùng từ “thiếu nữ” nhằm tôn lên nét đẹp lao động khỏe khoắn, hăng hái của con người nơi thôn cước. Phiên âm không có chữ tối; dịch nghĩa thêm chữ tối. Từ này đã làm mất đi tính hàm xúc, ngụ ý mà tác giả muốn truyền đạt

Bản dịch thơ của “Chiều tối” tuy còn những thiếu sót, và mất đi phần nào tính hàm súc của bản phiên âm. Đặc biệt, các biện pháp tu từ trong bản gốc đã bị loại bỏ. Tuy nhiên, phần dịch thơ cũng đã làm nổi bật lên được dụng ý, nội dung chính của bài thơ. Qua đó, người đọc vẫn có thể cảm nhận được tâm trạng của tác giả, cũng như hình ảnh người tù với sức sống mãnh liệt, ung dung, tự tại giữa gông cùm, xiềng xích.

Cảm nhận bài thơ Chiều tối

Càng tìm hiểu về Bác, em càng thêm cảm phục tấm lòng và tài năng của vị lãnh tụ vĩ đại dân tộc Việt Nam. Không chỉ có một tinh thần thép, sức chịu đựng bền bỉ được thể hiện qua cuộc sống mà tinh thần của Người còn được mang vào cả các tác phẩm văn học. Con người mạnh mẽ, có tinh thần yêu nước, yêu dân tộc tha thiết ấy luôn khiến cho em cảm thấy tự hào khi được là con dân Việt Nam. “Chiều tối” (Mộ) là một trong những tác phẩm thể hiện rõ nhất tinh thần thép, ý chí và tấm lòng bao dung của bác

Chiều tối là bài thơ thứ 31, được trích trong Tập  Ngục trung nhật kí - Nhật ký trong tù của Bác. Đây là tập thơ mà Bác sáng tác khi bị chính quyền Tưởng Giới Thạch cầm tù, giam hãm hơn 13 tháng. Tuy bị cầm tù nhưng điều đó không thể làm Hồ Chí Minh cảm thấy nản trí hay tuyệt vọng. Dù trong tù Bác vẫn có tâm trạng để sáng tác ra những bài thơ hay, những tuyệt tác để lại cho đời sau. Chiều tối là bài thơ được Bác tức cảnh sinh tình viết khi bị chuyển từ nhà lao này sang nhà lao khác. 

Mở đầu bài thơ là khung cảnh thiên nhiên bao la, rộng lớn khiến nỗi buồn của con người như được nhân lên, được tô đậm hơn. 

Phiên âm

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không

Dịch nghĩa

Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ,

Chòm mây lẻ trôi lững lờ trên tầng không;

Dịch thơ

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;

Vạn vật đang dần cảm nhận được thời khắc cuối ngày đã đến, cần quay trở lại nơi trú ẩn. “Quyện điểu”, “cô”, “mạn mạn” đều là những từ Hán Việt miêu tả sự cô đơn, mệt mỏi của vạn vật. Không chỉ thiên nhiên, mà dường như chủ thể trong bài thơ cũng dần cảm thấy kiệt sức. Vạn vật còn biết chốn để quay về, nhưng con người thì dường như vẫn chưa tìm được nơi dừng chân. 

Khung cảnh thiên nhiên rộng lớn, sự cô đơn của cánh chim, đám mây càng tô đậm thêm sự mệt mỏi, chán chường của con người. Bút pháp chấm phá cổ điển cùng với ý thơ hiện đại đã mang đến cho người đọc một không gian để tưởng tượng. Dường như chính con người đang trở nên ghen tị, mong muốn có một nơi để về. 

Chỉ với 2 câu thơ, nhưng kết hợp cùng biện pháp tả cảnh ngụ tình đã khiến ý thơ nhiều hơn bao giờ hết. Người đọc có thể đắm mình vào trong khung cảnh thiên nhiên mà tác giả miêu tả. Đồng thời, cũng cảm nhận được sự cô đơn, lẻ loi của chủ thể. Đó là cái hàm súc, dư ba của thơ cổ điển.

Nếu đang đắm chìm trong nỗi buồn thì đến hai câu cuối, người đọc sẽ cảm nhận sự dịch chuyển của ý thơ và tâm trạng của chủ thể. 

Phiên âm

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng.

Dịch nghĩa

Thiếu nữ xóm núi xay ngô,

Ngô xay vừa xong, lò than đã đỏ.

Dịch thơ

Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng.

Hình ảnh cô gái xay ngô là một hình ảnh đẹp và ý nghĩa khi lấy con người lao động làm trung tâm của bài thơ. Hình ảnh cô gái xay ngô sinh động và ấn tượng, tuy giản dị đời thường nhưng thể hiện sức sống mãnh liệt, sức khỏe và vẻ đẹp của tuổi trẻ trong lao động. 

Có thể nói, hình tượng cô gái xay ngô là biểu tượng quan niệm thẩm mỹ mới của Hồ Chí Minh. Đây là hình ảnh khẳng định vai trò, địa vị của con người trước thiên nhiên. Với thiên nhiên. Tất cả những điều này tạo nên một cái nhìn thơ mộng đặc biệt, với tinh thân thơ vừa cổ điển vừa hiện đại.

Không chỉ vậy, ở hình ảnh cô gái xay ngô đen, người ta còn thấy được sự mong đợi, khát khao của tác giả về cuộc sống của người dân lao động, về một mái nhà bình yên dù vất vả. Vẻ đẹp tiềm ẩn, mạnh mẽ và tràn đầy hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn.

Cấu cuối chính là điểm sáng của cả bài thơ. Hình ảnh “lô dĩ hồng” không chỉ là đánh dấu bước chuyển thời từ chiều sang tối hẳn. “Hồng” đã trở thành nhãn tự của cà bài thơ. Cảnh chiều tối kết thúc không phải bằng bóng tối mà là hình ảnh bếp lửa hồng. Đây là hình ảnh cũng là biểu tượng cho một sự khởi đầu ấm áp, biểu hiện cho cuộc sống ban ngày vừa kết thúc, nhưng cuộc sống sinh hoạt mới thực sự bắt đầu. Chính thế người ta đã chẳng còn nhận thấy sự tối tăm, ảm đạm mà thay vào đó là cảm giác ấm áp. Một khung cảnh mới có thể tiếp diễn ngay sau khi cô gái xay xong ngô tối, ấy là cảnh bữa cơm nóng ấm, vui vẻ bên gia đình. 

Đặc biệt là từ “hồng” dường như làm rực sáng cả bài thơ, xua đi cái không khí tối tăm, hiu quạnh miền rừng núi. Khung cảnh thiên nhiên rộng lớn bỗng chốc thu bé lại bằng hình ảnh một lò than, một mái ấm với những con người lao động nhỏ bé, nhưng đậm nét. 

Thơ của Hồ Chí Minh luôn tích cực và tươi sáng như thế, Người luôn hướng về ánh sáng, sự sống. Nhìn xa hơn về cả cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, từ “hồng” cuối bài là ẩn chứa những ý nghĩa xa xăm. Hình ảnh cô gái xay ngô tối đầy khó khăn, vất vả, cũng giống như cảnh Bác nặng nhọc gông xiềng quấn thân. Khi cô gái xay xong ngô thì lò than đã rực hồng, là ẩn dụ cho việc Bác sau khi vượt qua cảnh tù đày, chính là ngày cách mạng rực sáng, tương lai còn tươi sáng phía trước. 

Có thể nói rằng “hồng” còn chính là đại diện cho màu của lý tưởng cách mạng trong người chiến sĩ, ấm nóng, tràn đầy nhiệt huyết, sẵn sàng vượt qua nghịch cảnh tối tăm để vụt sáng. Ấy chính là chất thép ẩn hiện trong thơ Hồ Chí Minh, tinh tế và nhiều ý vị.

Chiều tối là một trong những tứ thơ hay nhất của Hồ Chí Minh khi có sự hòa quyện đan xen giữa nét cổ điển và hiện đại. Tư duy thơ sâu sắc và tinh tế khi lời thơ ngắn gọn súc tích, nhưng ý thơ phong phú và nhiều trường phát triển. Ở Chiều tối, bên cạnh vẻ đẹp của tinh thần lạc quan, yêu đời, sống hòa hợp với thiên nhiên, ta còn thấy được vẻ đẹp tấm lòng của vị lãnh tụ vĩ đại khi luôn hướng về cuộc sống của nhân dân lao động, trái tim ấm áp luôn có chất thép ngầm mạnh mẽ, vững vàng và tuyệt đối kiên trung với lý tưởng cách mạng sáng ngời. Trở thành động lực to lớn cho người chiến  sĩ bước tiếp con đường giải phóng dân tộc nhiều vẻ vang, nhưng cũng lắm gian lao sau này.

Phân tích Chiều tối học sinh giỏi

Trong đề thi học sinh giỏi cũng sẽ xuất hiện đề bài phân tích tác phẩm. Với đề thi trong kỳ thi học sinh giỏi, các em cần phải mở rộng liên hệ với các tác phẩm khác. Phân tích tập trung hơn. Dưới đây là một số gợi ý về các tác phẩm liên quan mà các em có thể lồng ghép vào trong bài phân tích Chiều tối để phát triển ý. 

• Hình ảnh cánh chim bay về tổ có thể bắt gặp hình ảnh quen thuộc này trong thơ ca truyền thống như câu ca dao: “Chim bay về núi tối rồi” hay trong câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan: 

“Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi

Dặm liễu sương sa khách bước dồn”

(Cảnh chiều hôm)

• Hình ảnh con người trong bức tranh thiên nhiên có thể liên hệ cùng cảnh thơ của Bà Huyện Thanh Quan “Lom khom dưới núi tiều vài chú”, hay của Huy Cận “Đâu tiếng làng xa vắng chợ chiều”
• Tập trung vào bút pháp nghệ thuật trong tác phẩm “thi trung hữu họa” trong văn học cổ điển, chỉ hai câu thơ ngắn ngủi đã đủ để vẽ nên một bức tranh thiên nhiên đặc sắc, nhiều ý vị. 

Kết luận

Chiều tối là một tác phẩm hay và kinh điển. Muốn phân tích hay về tác phẩm, các em cần đọc thêm nhiều sách cũng như các sáng tác của Hồ Chí Minh. Hiểu về con người tác giả cũng sẽ giúp việc phân tích tác phẩm dễ dàng hơn. 

Hy vọng những chia sẻ và các bài văn trên sẽ giúp các em đạt điểm cao trong các bài phân tích văn sắp tới!