Công thức lập dàn ý khi phân tích tác phẩm Người lái đò sông Đà không thể bỏ qua!

“Người lái đò sông Đà” - Một trong những tùy bút đầy cảm hứng về con người và thiên nhiên Việt nam. Đây cũng là tác phẩm thể hiện rõ nhất phong cách sáng tác của Nguyễn Tuân. Chính vì vậy, đây là tác phẩm mà các em cần đọc hiểu và ghi nhớ thật kỹ, bởi hay xuất hiện trong các đề thi.

Vậy với tác phẩm tùy bút dài 5 - 6 trang, làm cách nào để nhớ dàn ý? Có công thức chung nào khi gặp đề bài về tác phẩm không? Cùng tìm đọc câu trả lời qua những chia sẻ sau nhé!

Trước khi đi tìm hiểu và phân tích bất cứ tác phẩm văn học nào, các em cũng cần hình dung lại các kiến thức cơ bản về tác phẩm, tác giả nhé! Với tác phẩm này, các thông tin cần nhớ như sau:

Giới thiệu tác giả, tác phẩm

Tác giả: Nguyễn Tuân (1910 – 1987) - Cây bút lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực tùy bút và truyện ký. Các tác phẩm của ông luôn thể hiện chất riêng. Tinh thần chung trong sáng tác Nguyễn Tuân là sự phóng khoáng, tài ba, “ngông”, khí chất.
Tác phẩm: “Người lái đò sông Đà” được in trong “Tùy bút sông Đà” (1960) thể hiện hình ảnh con người chiến đấu trước thiên nhiên đầy hùng vĩ của miền sông núi Tây Bắc.

Tác phẩm Người lái đò sông Đà có 2 đối tượng chính là: thiên nhiên và con người. Khi soạn bài các em có thể đi theo trình tự miêu tả của tác phẩm. Cụ thể trong từng phần, các em cần như sau:

Soạn bài theo trình tự thời gian trong bài viết

Phần 1: Hình ảnh thiên nhiên - sông Đà

- Sông đà hiện lên trước mắt người đọc với diện mạo và tâm thế hùng vĩ, hung bạo, dữ dội:

Diện mạo: “Chúng thủy giai đông tẩu. Đà giang độc bắc lưu” - lời đề để cho người đọc biết sông Đà độc đáo, nghịch ngược như con ngựa bất kham.
Đưa ra các dẫn chứng về hình ảnh thiên nhiên đẹp, nhưng dữ dội: “Cảnh đá … dựng vách thành”, “lòng sông hẹp”, “có quãng con hươu, con nai còn nhảy vọt từ bờ bên này sang bờ bên kia”, “chỗ vách đá…như một cái yết hầu”, “nhìn từ dưới lên như nhìn tòa nhà cao vừa tắt phụt đèn điện”.
Các biện pháp được sử dụng: so sánh, nhân hóa, miêu tả, từ ngữ độc đáo “cái giếng bê tông”, “nước thở và kêu như cái cống cái bị sặc”.

=> Hình ảnh sông Đà hiện lên trước mắt vô cùng hung bạo, dữ dội và đáng sợ, mạnh mẽ. Các từ ngữ được sử dụng khiến thiên nhiên hiện lên chân thực hơn bao giờ hết, như con người với từng cung bậc cảm xúc, tâm trạng và tính cách.

Phần 2: Cuộc sống của con người lao động và hình ảnh người lái đò sông Đà

- Hình tượng người lái đò hiện lên như một nghệ nhân. Cuộc chiến giữa thiên nhiên như hiện lên trước mắt chúng ta với những hình ảnh miêu tả đầy độc đáo dưới ngòi bút của tác giả:

Ngoại hình người lái đò: “tay lêu nghêu như cái sào, chân khuỳnh khuỳnh”.

-> Từ ngữ miêu tả giàu tính gợi hình, ví von. Con người khỏe mạnh vạm vỡ không hề lép vế trước thiên nhiên dữ dội.

Tay nghề lái đò “Trên sông Đà ông xuôi ngược trên một trăm lần”, “nhớ tỉ mỉ … những luồng nước”.

-> Thành thạo, am hiểu nghề nghiệp.

Hình ảnh con người trước thiên nhiên “nắm chắc binh pháp của thần sông thần núi”, “cưỡi đúng ngay trên bờm sóng, phóng thẳng thuyền vào giữa thác …”.

-> Bản lĩnh, tài ba, mưu trí, đầy nghị lực và không ngừng phấn đấu, lao động và làm việc.

Không chỉ là nghề nghiệp lái đò, dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân đây là một nghệ nhân đầy tài hoa. Con người chinh phục thiên nhiên, thích việc chinh phục những “con thủy quái”.
Sau những giờ làm việc hăng hái là cuộc sống mưu sinh bình dị “đêm ấy nhà ông đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam... cá tủa ra tràn đầy đồng ruộng”.

Con người dưới ngòi bút Nguyễn Tuân vừa cao cả, vừa chân thực, dũng cảm và đầy bản lĩnh trong công việc. Trở về với cuộc sống lại vô cùng bình dị, giản đơn. Không chỉ là người nghệ sĩ trị vì thiên nhiên, làm chủ chính mình mà còn trở thành “thứ vàng mười quý giá trên mảnh đất núi rừng Tây Bắc hùng vĩ” dưới ngòi bút Nguyễn Tuân.

Phần 3: Sông Đà cũng có nét dịu dàng, trữ tình như con người

- Sau nét dữ dội, sông Đà cũng có mặt dịu dàng, nên thơ như người con gái núi rừng Tây Bắc. Cụ thể:

Mái tóc “tuôn dài … như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc”.
Lúc gợi cảm, lúc khỏe khoắn cảnh hai bờ sông giống như một bờ tiền sử.
Tính cách thay đổi theo từng mùa, xuân màu xanh ngọc bích, mùa thu lại lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu.
Các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ trong bút pháp hiện thực cùng lãng mạn.

=> Điểm sáng ở đây là bút pháp miêu tả và khả năng quan sát tinh tế, ngôn từ đầy sáng tạo. Sông Đà trong ngòi bút Nguyễn Tuân là cô gái với vẻ đẹp quyến rũ, nên thơ, hoài cổ - nét tính cách của người thiếu nữ nói chung và người thiếu nữ vùng cao Tây Bắc nói riêng.

Với phần soạn bài trên, chỉ áp dụng khi các em tìm hiểu tác phẩm. Còn với các đề cụ thể cần có hướng triển khai và phân tích khác đi (tùy thuộc vào yêu cầu nội dung của từng đề). Khi làm các đề văn về tác phẩm, cần lập dàn ý và phân tích theo hai hình tượng chính trong tác phẩm: thiên nhiên và con người.

Lập dàn ý phân tích tác phẩm

Dưới đây là dàn ý mẫu khi phân tích tác phẩm “Người lái đò sông Đà”.

MỞ BÀI

- Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm.

Chú ý sơ lược nhất khoảng 3 - 5 dòng, không lan man quá nhiều.

- Đưa ra vấn đề cần phân tích.

Đọc kĩ yêu cầu đề bài, để xác định, khái quát và viết thành ý hoàn chỉnh về vấn đề cần phân tích trong tác phẩm.

Ví dụ: Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn trong nền văn học hiện đại Việt Nam thế kỉ XX. Trước Cách mạng Tháng Tám, tên tuổi của ông được biết đến thông qua tác phẩm “Vang bóng một thời”, “Một chuyến đi”... Sau Cách mạng Tháng Tám, ông chuyển sang thể loại tùy bút và thành công nhất ở thể loại này chính là tùy bút “Người lái đò sông Đà”. Tác phẩm đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc không chỉ ở hình tượng con sông Đà “hung bạo, trữ tình” mà còn bởi hình tượng người lái đò hiên ngang trên thác dữ.

THÂN BÀI

- Khái quát nội dung tác phẩm và bắt đầu phân tích. Có thể phân tích từ thiên nhiên, đến con người hoặc ngược lại.

Chú ý khi lập dàn ý, cần đưa đầy đủ các thông tin về thiên nhiên trước khi chuyển sang phân tích hình tượng con người.

+ Cụ thể:

Hình tượng con sông Đà: Hung dữ, tàn bạo + Dịu dàng nên thơ.
Hình tượng con người: Khỏe mạnh, yêu lao động nhưng không kém phần giản dị, mộc mạc.

Các em có thể sử dụng phần soạn văn ở trên để đưa vào dàn ý.

KẾT BÀI

- Tổng kết lại nội dung và nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm. Liên hệ (nếu có).

Ví dụ: Chỉ với bút pháp hiện thực và lãng mạn cùng sự sử dụng tinh tế các từ ngữ gợi hình, gợi cảm, các biện pháp so sánh, nhân hóa đầy độc đáo; Nguyễn Tuân đã vẽ lên trước mắt độc giả một bức tranh vô cùng tráng lệ. Trong khung cảnh núi rừng Tây Bắc, không chỉ thiên nhiên hùng dũng, kỳ vĩ lại nên thơ, trữ tình; mà con người nơi đây cũng hiện lên với nét lao động thật đẹp. Qua đó, ta có thể cảm nhận được tình yêu quê hương, đất nước của tác giả. Nếu không đủ yêu thương sao có thể quan sát và vẽ lên bức tranh đẹp như vậy.

Trên đây là gợi ý về cách soạn bài đủ ý và làm dàn ý cho đề phân tích tác phẩm “Người lái đò sông Đà”. Chi tiết cách làm dạng bài khác cho tác phẩm này, hãy theo dõi trong các bài viết sau, để biết chi tiết hơn nhé!