Năng lực giao tiếp là gì? Tầm quan trọng của giao tiếp trong môi trường học tập

Giao tiếp là hoạt động diễn ra thường xuyên trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, từ việc chào hỏi đến trình bày ý kiến, quan điểm, tranh luận,... Với lứa tuổi học sinh giao tiếp sẽ giúp kết nối bạn bè, thầy cô và cũng là phương tiện để bạn tiếp thu kiến thức, giải quyết xung đột, phát triển bản thân toàn diện. Vậy năng lực giao tiếp là gì? Học sinh hay mắc những lỗi nào trong giao tiếp? Cần phải làm gì để rèn luyện năng lực giao tiếp? Hãy cùng FQA tìm hiểu những vấn đề này qua bài viết sau đây nhé.

Năng lực giao tiếp là gì?

Năng lực giao tiếp là khả năng sử dụng ngôn ngữ, cử chỉ, thái độ và các kỹ năng xã hội để truyền đạt thông tin, bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, xây dựng mối quan hệ với người khác. Với học sinh năng lực giao tiếp chính là việc biết nói chuyện, là cách các bạn hiểu người khác và làm cho người khác hiểu mình trong quá trình học tập và sinh hoạt hàng ngày.

Giao tiếp hiệu quả bao gồm cả ngôn ngữ không lời như ánh mắt, biểu cảm khuôn mặt, cử chỉ tay, tư thế đứng hay khoảng cách khi tiếp xúc. Một số yếu tố khác như khả năng lắng nghe, sự thấu cảm, cách phản hồi phù hợp cũng là thành phần quan trọng trong năng lực giao tiếp.

Một học sinh có năng lực giao tiếp tốt sẽ biết diễn đạt ý tưởng mạch lạc, biết tôn trọng người đối thoại, biết lắng nghe tích cực và phản ứng linh hoạt trong nhiều tình huống. Kỹ năng này giúp học sinh dễ dàng hòa nhập, hợp tác, giải quyết mâu thuẫn, tạo dựng được hình ảnh tích cực trong mắt thầy cô, bạn bè.

Ngày nay ngoài hình thức giao tiếp trực tiếp còn có giao tiếp qua các phương tiện như mạng xã hội, tin nhắn hay email. Vì vậy rèn luyện năng lực giao tiếp là điều cần thiết để học sinh có thể thích nghi, phát triển trong môi trường học tập hiện đại và năng động.

Tại sao học sinh cần rèn luyện năng lực giao tiếp?

Trong môi trường học đường giao tiếp có vai trò như một chiếc chìa khóa giúp học sinh mở ra nhiều cơ hội phát triển trong học tập và trong các mối quan hệ xã hội. Khi có năng lực giao tiếp tốt giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức, hợp tác với bạn bè và xây dựng sự tự tin của bản thân.

Giao tiếp giúp nâng cao hiệu quả học tập

Khi học sinh biết cách đặt câu hỏi, trình bày suy nghĩ, trao đổi với thầy cô một cách rõ ràng, quá trình học trở nên chủ động và tích cực hơn. 

Trong thảo luận nhóm kỹ năng diễn đạt và lắng nghe giúp các bạn dễ dàng chia sẻ ý tưởng, giải quyết vấn đề chung, học hỏi lẫn nhau. Những học sinh có khả năng giao tiếp tốt thường hiểu bài sâu hơn đồng thời biết cách học cùng người khác thay vì học một mình.

Tăng cường mối quan hệ bạn bè, xã hội

Ở lứa tuổi học sinh mối quan hệ bạn bè giữ vai trò quan trọng trong tâm lý, cảm xúc. Giao tiếp hiệu quả giúp học sinh hiểu và được hiểu từ đó tránh những hiểu lầm, mâu thuẫn không đáng có. Khi biết cách nói chuyện đúng lúc, đúng cách cũng giúp dễ dàng kết bạn, xây dựng tình bạn tích cực, lành mạnh.

Giúp học sinh tự tin, biết ứng xử phù hợp

Một học sinh có năng lực giao tiếp tốt thường tự tin hơn trong các tình huống như: thuyết trình trước lớp, nói chuyện với người lớn, chia sẻ cảm xúc với cha mẹ, xử lý mâu thuẫn với bạn bè. Giao tiếp tốt giúp bạn bảo vệ bản thân trước những áp lực tiêu cực, thể hiện giá trị cá nhân một cách đúng đắn.

Chuẩn bị cho cuộc sống tương lai

Năng lực giao tiếp là kỹ năng nền tảng được đánh giá cao trong hầu hết các lĩnh vực nghề nghiệp. Một học sinh biết cách giao tiếp từ sớm sẽ có lợi thế lớn khi bước vào đại học, đi làm hay tham gia các hoạt động xã hội trong tương lai.

Những biểu hiện của năng lực giao tiếp tốt ở học sinh

Trong môi trường học đường học sinh có năng lực giao tiếp tốt thường thể hiện qua những hành vi, thái độ cụ thể và dễ nhận thấy như:

Biết lắng nghe một cách tích cực

Lắng nghe không phải là im lặng khi người khác nói mà là sự tập trung, thể hiện qua ánh mắt, nét mặt, cử chỉ gật đầu hay phản hồi phù hợp. Học sinh giao tiếp tốt sẽ biết kiềm chế việc ngắt lời, không tranh nói, sẵn sàng tiếp nhận ý kiến khác biệt.

Trình bày ý kiến rõ ràng, mạch lạc

Dù là trong giờ học, thảo luận nhóm hay khi phát biểu trước lớp,… những học sinh có năng lực giao tiếp tốt sẽ thể hiện được suy nghĩ của mình một cách rõ ràng, tự tin, tránh nói vòng vo hay gây hiểu lầm cho người nghe.

Biết sử dụng ngôn ngữ phù hợp

Những học sinh giao tiếp tốt sẽ biết điều chỉnh giọng điệu, thái độ, từ ngữ tùy theo từng hoàn cảnh. Nói chuyện với thầy cô khác với bạn bè, khác với cha mẹ,… điều này thể hiện sự tinh tế cùng khả năng ứng xử linh hoạt của bạn.

Tôn trọng người đối thoại

Trong các cuộc đối thoại bạn cần thể hiện sự tôn trọng dù đang đồng ý hay bất đồng quan điểm, không chê bai hay chỉ trích cá nhân. Đây là biểu hiện của một người biết đặt mình vào vị trí người khác.

Biết xin lỗi, cảm ơn đúng lúc

Học sinh có kỹ năng giao tiếp tốt sẽ không ngại nói lời xin lỗi khi làm sai và luôn sẵn sàng nói lời cảm ơn khi được giúp đỡ. Những hành động nhỏ này giúp xây dựng mối quan hệ tích cực, bền vững với mọi người xung quanh.

Những sai lầm thường gặp trong giao tiếp học đường

Dù giao tiếp là hoạt động diễn ra hằng ngày nhưng không ít học sinh vẫn mắc phải những sai lầm khiến cho mối quan hệ với bạn bè, thầy cô hoặc gia đình gặp trục trặc. Những lỗi này thường xuất phát từ sự thiếu hiểu biết, nóng vội hay ảnh hưởng từ môi trường xung quanh. Bạn cần tránh các lỗi sau đây:

Nói thiếu suy nghĩ, dễ gây tổn thương

Một số học sinh có thói quen nói chuyện thẳng thắn quá mức, thiếu cân nhắc ngôn từ, dẫn đến làm tổn thương người khác dù không cố ý. Những lời trêu chọc, mỉa mai, nói xấu... có thể gây ra hậu quả lớn trong môi trường học đường.

Không biết lắng nghe người khác

Hành động cắt ngang lời nói hay chỉ chăm chăm chờ đến lượt mình để nói khiến cho cuộc trò chuyện mất đi sự kết nối. Nhiều học sinh chưa học được cách lắng nghe thực sự, dễ khiến bạn bè cảm thấy không được tôn trọng.

Phản ứng quá cảm xúc trong mâu thuẫn

Khi xảy ra bất đồng nhiều bạn phản ứng bằng cách giận dữ, la hét hay im lặng tuyệt đối thay vì đối thoại một cách bình tĩnh. Làm như vậy không giải quyết được vấn đề mà sẽ khiến mâu thuẫn kéo dài hơn.

Giao tiếp sai cách trên mạng xã hội

Khi sử dụng mạng xã hội nếu bạn nhắn tin, đăng bài không suy nghĩ kỹ lưỡng dễ dẫn đến hiểu lầm, xích mích đặc biệt là khi thiếu giọng điệu hoặc biểu cảm kèm theo. Ngoài ra xu hướng “nói xấu sau lưng” hay “đấu tố trên mạng” ngày càng phổ biến khiến môi trường học đường trở nên căng thẳng và thiếu an toàn.

Xem thêm: 5 kỹ năng giao tiếp cơ bản giúp bạn tự tin và thành công hơn mỗi ngày

Làm thế nào để học sinh rèn luyện năng lực giao tiếp?

Để rèn luyện năng lực giao tiếp cần sự quan sát, luyện tập, điều chỉnh hành vi mỗi ngày. Dưới đây là một số cách thực tế và hiệu quả để học sinh phát triển kỹ năng này trong môi trường học tập:

Tập thói quen lắng nghe chủ động

Lắng nghe là bước đầu tiên trong giao tiếp hiệu quả. Bạn nên tập trung khi người khác nói, tránh ngắt lời, phản hồi lại bằng ánh mắt, cử chỉ hoặc lời nói để thể hiện sự thấu hiểu. Lắng nghe giúp bạn nắm bắt thông tin tốt hơn đồng thời tạo cảm giác tôn trọng cho người đối diện.

Tự tin bày tỏ ý kiến

Hãy tập thói quen phát biểu trong lớp, chia sẻ trong nhóm học hoặc đặt câu hỏi khi chưa hiểu bài. Ban đầu có thể ngại ngùng nhưng càng thực hành bạn sẽ càng tự tin và rõ ràng hơn trong cách diễn đạt suy nghĩ.

Quan sát, học hỏi từ người khác

Quan sát cách thầy cô, bạn bè, người lớn giao tiếp trong những tình huống khác nhau là cách học rất hữu ích. Bạn có thể học cách chọn từ ngữ phù hợp, sử dụng ngôn ngữ cơ thể và ứng xử linh hoạt từ những người giao tiếp hiệu quả.

Thực hành giao tiếp thông qua hoạt động ngoại khóa

Bạn có thể tham gia các hoạt động như diễn thuyết, đóng kịch, làm việc nhóm, tranh biện, câu lạc bộ,… đây sẽ là môi trường lý tưởng để rèn luyện kỹ năng giao tiếp. Trong quá trình đó bạn sẽ được thực hành, học cách phối hợp, chia sẻ và lắng nghe từ người khác.

Tự đánh giá, điều chỉnh

Sau mỗi cuộc trò chuyện hay tình huống giao tiếp bạn nên tự xem lại cách mình đã nói, phản ứng từ đó rút kinh nghiệm cho lần sau. Có thể ghi chép lại những điều cần cải thiện hoặc hỏi ý kiến từ bạn bè, thầy cô cũng là một cách học tập rất hiệu quả.

Tôn trọng sự khác biệt

Bạn cần hiểu rằng mỗi người có tính cách, quan điểm và cách giao tiếp khác nhau do vậy cần tránh phán xét để dễ dàng thích nghi hơn trong các tình huống xã hội. Sự tôn trọng và bao dung sẽ là nền tảng để xây dựng giao tiếp tích cực.

Xem thêm: 

Giao tiếp phi ngôn ngữ là gì? 6 cách rèn luyện hiệu quả

Ứng xử là gì? 5 cách rèn luyện khả năng ứng xử đúng chuẩn mực

Qua bài viết trên đây hy vọng có thể giúp các bạn hiểu được năng lực giao tiếp là gì đồng thời biết cách rèn luyện kỹ năng giao tiếp để tự tin hơn trong học tập, cuộc sống, dễ dàng gặt hái những thành công đầu đời cho mình. Ngoài ra hãy thường xuyên theo dõi các bài viết mới của FQA để có thêm những kiến thức hữu ích nhé.