ĐỀ 2: “-Mình đi, có nhớ những ngày Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù? Mình về, có nhớ chiến khu Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai? Mình về, rừng núi nhớ ai Trám bùi để rụng, măng mai để gi...

Tố Hữu được coi là lá cờ đầu của cách mạng Việt Nam, ông là nhà kiệt xuất ở nhiều lĩnh vực khác nhau, ở Tố Hữu ông luôn đặt lợi ích chung, nghĩ cho vận mệnh của đất nước để hoạt động cách mạng, không chỉ trên chiến trường kháng chiến, Tố Hữu còn dùng tài năng nghệ thuật, ngòi bút của mình để sáng tác thơ ca, văn chương phục vụ cách mạng. Chính bởi vì vậy, thơ Tố Hữu giàu tính trữ tình chính trị – đó cũng chính là phong cách thơ của ông. Tác phẩm nổi bật nhất phong cách thơ ấn tượng đó của Tố Hữu là bài thơ Việt Bắc – được ví như khúc ca tâm tình của người Việt Bắc và các cán bộ lãnh đạo kháng chiến. Trong đó, nổi bật lên là đoạn thơ khắc họa nỗi lòng sâu sắc, tình nghĩa ân tình thủy chung của nhà thơ với mảnh đất Việt Bắc thân yêu:
“Mình đi, có nhớ những ngày
…
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?”
Việt Bắc được sáng tác bởi ngòi bút của Tố Hữu vào năm 1954 khi Trung ương Đảng và các cán bộ cốt lõi của cách mạng Việt Nam tạm biệt mảnh đất Việt Bắc về thủ đô Hà Nội, những ngày tháng đấu tranh gian khổ tạm thời khép lại, thay vào đó là những ngày tháng hoài niệm, nhớ nhung mảnh đất Việt Bắc và con người nơi đó, một khung cảnh với tâm trạng buồn lâng lâng, những lưu luyến kỉ niệm bịn rịn giữa người đi – kẻ ở.
Mở đầu đoạn thơ là hàng loạt câu hỏi rất ngọt ngào, chứa nhiều những cảm xúc dâng trào, sự yêu thương và nhớ nhung vô thời hạn của ngày tháng đấu tranh chiến đấu đầy gian khổ của cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta:
“Mình đi, có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù
Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai”
Đoạn thơ này cho ta thấy được tâm trạng của người ở dành cho người ra đi, tất cả như một câu hỏi, hỏi rằng có còn nhớ đến nơi này hay không, có nhớ mảnh đất Việt Bắc, những kỉ niệm ngày tháng chiến đấu gian khổ, về thời tiết, mưa nguồn, những ngày lũ lụt sương mù bao phủ trên khắp núi rừng, nhớ chiến khu nơi sống và chiến đấu đầy cực khổ, những bữa ăn thiếu thốn nhưng vô cùng giản dị, chỉ có miếng cơm chấm với muối nhưng họ không hề nhụt chí, tâm lí bảo vệ tổ quốc, mang trên mình sứ mệnh của cả dân tộc là giành lại độc lập và sự ấm no cho nhân dân, đó là mục tiêu cao nhất của mỗi chiến sẽ và là mục tiêu hàng đầu của đất nước lúc bấy giò.  Để cho người ở lại hỏi là vì nhà thơ muốn khơi gợi lại những ngày kháng chiến gian khổ. Nhớ thiên nhiên Việt Bắc “mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù”, câu thơ đã đặc tả được cảnh thiên nhiên hoang sơ, thời tiết khắc nghiệt nơi núi rừng Việt Bắc. Tuy khung cảnh có chút ảm đạm nhưng vẫn mang đậm chất trữ tình, thơ mộng, phóng khoáng và hùng vĩ.
Tiếp mạch cảm xúc, vẫn là những lời hỏi của Việt Bắc nhưng ẩn chứa trong vần thơ lại là lời bộc bạch tâm sự của người ở lại, bày tỏ tình cảm lưu luyến với cán bộ về xuôi:
“Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già”
Những câu thơ tiếp theo của Tố Hữu thật đáng để cho con người phải suy nghĩa, “nhớ ai” ai ở đây là câu nói của người ở lại dành cho người ra đi, nhấn mạnh nỗi buồn, thương nhớ, tình cảm thắm thiết vô cùng tình cảm thủy chung của nhân dân Việt Bắc giành cho các cán bộ chiến sĩ của ta. Họ đi rồi núi rừng nhớ họ, cảnh vật và con người nơi đây thiếu đi hình bóng họ, giờ đây chỉ còn là những kỉ niệm mãi in sâu trong tâm chí. Những món ăn dân giã của mảnh đất Tây Bắc, trám, măng đều đã già không còn bóng dáng những người lính đi hái trám bẻ măng. Nỗi buồn da diết và đầm ấm vô cùng những kỉ niệm đẹp đó.
Nhân dân Việt Bắc vẫn tiếp tục hỏi, nhưng ở đoạn thơ này lời hỏi được nhấn mạnh hơn, thể hiện cụ thể và rõ ràng hơn: “Cán Bộ về xuôi có nhớ cảnh vật Việt Bắc, con người Việt Bắc, nhớ những năm tháng cùng nhau kháng chiến hay không?”
“Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về, có nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh.”
Từ đầu đến giờ, tác giả chỉ tập chung khắc họa nỗi nhớ của người ở lại giành cho người ra đi, họ lo rằng các chiến sĩ về với Hà Nội sẽ quên nơi này, quên những kỉ niệm gắn bó. Ngoài ra, nhân dân Việt Bắc còn muốn biết thêm rằng: Cán bộ về xuôi có nhớ núi non, nhớ thiên nhiên Việt Bắc hùng vĩ hay không? Có nhớ khoảng thời gian cùng nhau “kháng Nhật, thuở còn Việt Minh hay không”? Chính nghĩa tình của đồng bào Việt Bắc đối với bộ đội, với Cách Mạng; sự đồng cảm cùng san sẻ mọi gian khổ, niềm vui, cùng gánh vác nhiệm vụ nặng nề, khó khăn làm cho Việt Bắc – quê hương của cách mạng, cội nguồn nuôi dưỡng cho cách mạng – càng thêm ngời sáng trong tâm trí nhà thơ nói riêng và trong lòng người đọc nói chung.
Cuối đoạn thơ một hình ảnh hiện lên cũng rất đỗi thiêng liêng và đáng quý, một hình ảnh tràn đầy kỉ niệm mỗi khi nhắc lại với các địa danh lịch sử:
“Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa.”
Nhắc đến đây, tác giả muốn nói đến những kỉ niệm đã trải qua cùng với các địa danh lịch sử với những chiến thắng vang dội, hay những ngày tháng cùng nhau nghĩ cách, chiến lược để dành thắng lợi cho dân tộc. Ta đặt ra một vấn đề có tính thời sự, sợ rằng mọi người sẽ ngủ quên trên chiến thắng, quên đi quá khứ hào hùng của mình, thậm chí sẽ phản bội lại lý tưởng cao đẹp của bản thân. Nhà thơ Tố Hữu đã hình dung trước được diễn biến tâm lý của con người sau chiến thắng, đây quả là câu thơ mang tính trừu tượng và triết lý sâu sắc.
Chỉ với mười hai câu thơ trong khổ 3 của bài Việt Bắc, Tố Hữu đã đưa ta vào thế giới của hoài niệm và kỉ niệm, vào một thế giới êm ái, ngọt ngào, du dương của tình nghĩa cách mạng. “Giọng thơ tâm tình ngọt ngào tha thiết và nghệ thuật biểu hiện giàu tính dân tộc” của Tố Hữu đã góp phần tạo nên sự thành công cho bài Việt Bắc.