phân tích , đánh giá cấu tứ và hình ảnh của bài thơ "Hương thầm" của Phan Thị Thanh Nhàn

Bài thơ Hương thầm được Phan Thị Thanh Nhàn viết dành tặng cho em trai của mình là Phan Hữu Khải vào năm 1969. Hồi ấy bà ở Yên Phụ và trong sân có cây bưởi. Cứ mỗi độ tháng 3 ùa về là hương bưởi lại thơm ngào nhạt. Khi ấy em trai bà thường nhặt những cánh bưởi rụng và hái hoa tươi cho vào túi của chị gái xách đi làm.

Khi đó ở lớp có một bạn gái có vẻ gần gũi với Khải nhưng anh không hay biết. Tuy chỉ có người chị với trái tim nhạy cảm là có thể nhìn ra. Sau đó anh lên đường đi bộ đội và ở chiến trường có dịp được nghe Đài tiếng nói Việt Nam ngâm bài thơ này và anh đã viết thư kể cho chị. Tuy nhiên chị gái chưa kịp hồi âm rằng bài thơ ấy sáng tác từ câu chuyện của anh thì đã hay tin anh hy sinh. Và anh đã ngã xuống mà không hề hay biết rằng anh đã được chị gái tặng riêng một bài thơ.

Và đó cũng chính là lý do nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn đã từng chia sẻ trên báo: “Hương thầm cứ lặng lẽ, đến người đưa tiễn cũng không hay biết, ngay cả khi nằm xuống đất lạnh rồi vẫn không hay biết”.

Bài thơ Hương thầm được nhà thơ viết với khung cửa sổ của hai căn nhà ở cuối phố. Đó là một mối tình đẹp và thứ mật ngọt mang lại cho con người ta những đắm say.

Bài thơ được mở đàu bằng hình ảnh khung cửa của hai căn nhà ở cuối phố. Dẫu trời có lúc mưa lúc nắng tuy nhiên hai khung cửa sổ ấy lại chẳng bao giờ khép lại. Họ không chỉ là hàng xóm với nhau mà còn là đôi bạn của một thời cắp sách tới trường. Có lẽ vì thế mà khung cửa sổ của họ không bao giờ khép lại chăng?

Cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Đó cũng chính là những thẹn thùng của cô gái. Mượn một chùm hoa bưởi đang ngát hương sau nhà, nàng thiếu nữ sang nhà hàng xóm để chia tay với một người. Đó là chàng trai đã cùng học chung một lớp với nàng. Nhưng họ phải chia xa bởi chàng trai ấy chọn lên đường nhập ngũ. Đáng lẽ ra họ có bao điều muốn nói cùng nhau nhưng nó lại diễn ra thật thầm lặng và cũng không nói với nhau câu nào.

Trong Bài thơ Hương thầm ấy, họ cứ lặng im như vậy còn thời gian cứ trôi lặng lẽ. Sự im lặng ấy làm cháy lòng và có thể những ai yêu nhau mới cảm nhận hết sự đáng sợ của điều này. Đó là sự ngập ngừng không thể nói thành lời dù là một điều rất khẽ. Và cứ thế bối rối rồi quay mặt đi.

Họ ngồi im không biết nói năng chi
Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,
Nào ai đã một lần dám nói?
Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối
Anh không dám xin,
Cô gái chẳng dám trao

Sự bối rối ấy thấm vào trong cả hương bưởi. Bởi nhành hoa bưởi cô gái đã hái rồi nhưng lại chẳng dám trao. Là nàng sợ gai vướng vào chiếc khăn tay hay cũng chính là nàng sợ sự lỗi nhịp của trái tim nàng. Và nàng như thế còn chàng trai cũng chẳng dám xin.

Khi ấy kẻ muốn trao, người muốn nhận nhưng cả hai đều ngập ngừng không nói thành lời. Có chăng chỉ là hoa bưởi chẳng dấu nổi mùi hương mà cứ thế len vào trái tim của hai con người đã rung động về nhau. Điều này càng làm họ thêm bối rối. Mọi vật cứ tĩnh lặng như vậy và hoa bưởi cứ dịu dàng nồng nàn. Nó chính là một minh chứng cho tình yêu và cũng là lời hẹn trách vu vơ.

Mỗi chúng ta, mỗi giây phút trôi qua đều có những khoảng khắc mang ý nghĩa vĩnh cửu. Có những khoảng trống được lấp đầy nhưng cũng có những lần im lặng lại cất lên bao lời. Và hương bưởi trong bài thơ Hương thầm cũng vậy đã nói hộ cô gái bao lời. Và trong phút chốc ấy chàng trai nhận ra được sự nồng nàn của hương bưởi và cũng chính là tình yêu của nàng.

Rồi theo từng hơi thở của anh
….
Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.

Và rồi họ chia tay nhau. Một hành trình dài bên nhau và cứ thế chia tay mà chẳng nói vơi nhau câu gì. Để rồi hương thầm cứ mãi ở trong sâu thẳm cả của người đi và người ở lại. Chàng trai lên đường chiến đấu còn cô gái ở lại quê nhà. Đó là tiền tuyến và hậu phương vững chắc và cũng là biểu hiện của sự hy sinh. Và bài thơ đã kết lại với một tứ thơ thật nhẹ nhàng.

Bài thơ Hương Thầm là một bài thơ hay và nổi tiếng được nhiều người yêu thích. Bài thơ gợi cho chúng ta mùi hoa bưởi rất thơm, qua đó nói hộ tâm trạng của cả một thế hệ thanh niên thời đó.