Hãy phân tích tác phẩm mưa Trần Đăng Khoa

Là một trong những thần đồng thơ ca Việt, Trần Đăng Khoa đã có những sáng tác về thơ ngay từ những ngày còn thơ bé. Trong số đó phải kể tới tập thơ đầu tay của ông mang tên Góc sân và khoảng trời. Tập thơ đã gây tiếng vang lớn trong nền thơ ca Việt bởi sự hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ với những lời thơ giản dị, mộc mạc, sống động. Và trong tập thơ ấy, chúng ta không thể không kể tới tác phẩm "Mưa" của ông. Đây là một trong những tác phẩm đầu tay của Trần Đăng Khoa với sự miêu tả độc đáo về cơn mưa qua cái nhìn thật ngộ nghĩnh, đáng yêu của một đứa trẻ.

Bài thơ Mưa được Trần Đăng Khoa viết lên sau khi chứng kiến một cơn mưa mùa hè nơi quê mình sinh sống. Chỉ với những hiện tượng thiên nhiên thật bình thường trước và trong mỗi cơn mưa, thế nhưng qua cái nhìn của nhà thơ lại trở lên mới mẻ, độc đáo và đáng yêu lạ thường.

Bước vào đầu bài thơ là hình ảnh của thiên nhiên trước cơn mưa với bao sắc thái khác nhau. Và không chỉ vậy, người đọc còn được chạm ngay vào một tiếng reo vui, mừng rỡ, rộn ràng đến vô cùng:

"Sắp mưa
Sắp mưa"

Tiếng reo mừng, hân hoan, đầy háo hức ấy chỉ là lời báo hiệu một cơn mưa thật bình thường vậy mà nghe thấy, trong lòng ta cũng không khỏi háo hức theo lời thơ. Chứa chan trong đó dường như là sự mong đợi một cái gì đó thật to lớn, thật tươi vui. Qua câu thơ, toát lên trong đó là sự hồn nhiên, trong trẻo của một tâm hồn thơ ngây của một đứa trẻ mới chín tuổi nhưng lại có sự liên tưởng thật phong phú, đáng yêu vô cùng.

Khi cơn mưa sắp tới, mỗi loài vật, mỗi loài cây đều có những nét đặc trưng riêng của mình. Và Trần Đăng Khoa dường như đã nắm bắt thật tường tận từng nét tính cách đặc trưng ấy để miêu tả cho chúng ta thấy.

Về những loài vật xuất hiện trước cơn mưa thì có lẽ loài mối là loài vật mẫn cảm nhất, vậy nên, hình ảnh của những con mối xuất hiện ngay tiếp sau lời reo mừng:

"Những con mối
Bay ra
Mối trẻ bay cao
Mối già bay thấp"

Đây là một hình ảnh vô cùng quen thuộc của những vùng quê Việt, mỗi lần mưa, những con mối bay là là, thoát ra khỏi tổ của mình. Trần Đăng Khoa đã miêu tả tường tận, cụ thể từng đối tượng trong đàn mối đang ào ào bay ra ấy. Nào là "mối già", "mối trẻ" rồi "bay thấp", "bay cao". Tài tình làm sao khi bé Khoa mới nhỏ như vậy mà có thể phân biệt được con nào là mối già, con nào là mối trẻ!

Thế rồi là hình ảnh của những chú gà con lông tơ vàng óng đang loay hoay kiếm tìm cho mình một nơi để "ẩn nấp khi cơn mưa tới. Hình ảnh những chú gà con "rối rít" tìm chố trốn thật đáng yêu biết chừng nào! Rồi hình ảnh của những chú kiến cần mẫn kéo hành trang của mình băng qua những con đường dài như một đội quân đang hành quân ra chiến trận. Phải chăng, cơn mưa là một trận chiến? Phải chăng đó là dư âm của cuộc kháng chiến chống Mỹ với bao lớp thanh niên ra đi, cũng hành quân đầy đường như thế?

Cơn mưa sắp tới không chỉ khiến những loài vật hối hả, tất bật mà còn khiến cả những loài thực vật vốn tưởng vô tri cũng hiện lên những nét đặc trưng tính cách đáng yêu của mình.

Những hàng mía xao xác, giương những thanh gươm dài bằng những chiếc lá nhọn của mình lên trời "múa gươm" như đang chờ đợi sẵn sàng cho trận chiến giáp lá cà

"Muôn nghìn cây mía
Múa gươm"

Còn về phần những cây cỏ gà nhỏ bé ven đường lại dỏng đôi tai lên nghe ngóng mọi điều. Nào là âm thanh của đất trời, nào là âm thanh của hàng tre dài đang xổ mái tóc xanh ra và gỡ tóc như một cô thiếu nữ yểu điệu bên bờ sông. Tất cả những âm thanh xào xạc trong gió ấy khiến cho không gian tĩnh lặng bình thường của quê hương giờ đây thật rộn rã, vui tươi biết chừng nào!

Thế rồi không chỉ vậy, nhà thơ nhỏ Trần Đăng Khoa còn có những so sánh, liên tưởng thật thú vị khác. Hàng bưởi ngoài sân với những quả bưởi tròn được nhà thơ liên tưởng thành những đứa con nhỏ với cái đầu "trọc lốc" mà bà mẹ bưởi đang bế đu đưa trong gió. Những liên tưởng thật hết sức thú vị làm sao? Chỉ những đứa trẻ con với trí tưởng tượng thật phong phú mới có thể có những sự liên tưởng hết sức thi vị và đáng yêu như thế được!

Rồi thì hàng dừa đang đứng ngoài kia, với những chiếc lá dài của mình như đang sải cánh tay thật khỏe mạnh bơi trong gió lốc. Rồi thì ngọn mùng tơi ngoài bờ giậu cũng như đang nhảy múa trong cơn giông đang kéo về.

"Cây dừa
Sải tay
Bơi
Ngọn mùng tơi
Nhảy múa"

Và đương nhiên không chỉ có loài vật, cây cối được nhân hóa, so sánh bay bổng như thế trong tâm trí nhà thơ. Bầu trời trong con mắt của nhà thơ nhỏ Trần Đăng Khoa cũng như một con người thực thụ vậy:

"Ông trời
Mặc áo giáp đen
Ra trận"

Nhà thơ đã gọi bầu trời là "ông" như cách mà những đứa trẻ nông thôn hay gọi một cách thật tôn kính. "Ông trời" đang mặc trên mình bộ chiến phục màu đen tuyền để chuẩn bị ra quân cho một trận chiến lớn. Ví von ấy thật đúng với trẻ thơ, thật mộc mạc mà vô cùng đáng yêu. Những tầng chớp lóe lên trong không trung "khô khốc" giữa bầu trời đang chuyển cơn mưa.

Rồi những cơn sấm đổ xuống sân, với nhiều đứa trẻ như là một nỗi sợ kinh hoàng nhưng nhà thơ lại thấy chúng như đang "cười", một nụ cười giòn tan, thỏa thuê, thật vui vẻ:

"Sấm
Ghé xuống sân
Khanh khách cười"

Tất cả thiên nhiên trước cơn mưa ấy được Trần Đăng Khoa thể hiện thật sống động qua nghệ thuật nhân hóa và so sánh bằng con mắt nhìn của một đứa trẻ yêu thiên nhiên và có một trí tưởng tượng thật phong phú. Khung cảnh trước cơn mưa hiện lên thật vui tươi, mọi thứ như đang hiện ra thật chân thực trước mắt chúng ta, vừa rộn rã, vui tươi lại đẹp mắt vô cùng.

Thế rồi tiếp sau, những giọt mưa đổ xuống thật mau lẹ. Lại một tiếng reo mừng báo hiệu của nhà thơ. Tiếng reo ấy nghe thật rộn ràng, chúng ta có thể còn nghe được cả tiếng cười giòn tan của Trần Đăng Khoa trước cơn mưa hè trong mát đang đổ xuống nữa:

"Mưa
Mưa
Ù ù như xay lúa
Lộp bộp
Lộp bộp …
Rơi
Rơi …"

Âm thanh của tiếng mưa nghe sao mà thân quen tới vậy! Đó là tiếng "ù ù xay lúa" mà mẹ vẫn hay làm, rồi chạm xuống mặt sân nghe "lộp bộp, lộp bộp". Những âm thanh ấy quá sức thân quen với tuổi thơ những đứa trẻ nông thôn, với lứa tuổi lên chín của nhà thơ nhí.

Những giọt mưa cứ thi nhau rơi xuống đều đặn, "rơi rơi" giữa không trung trước mắt nhà thơ. Cả một khoảng sân trước mặt giờ đây mịt mù, mưa giăng trắng xóa. Đất trời chỉ còn một màu trắng của nước mưa. Từng hàng mưa giăng chéo mặt sân như đan vào nhau. Tất cả mọi thứ được tắm trong cơn mưa mát dịu ấy, thật hả hể biết mấy!

"Cóc nhảy chồm chồm
Chó sủa
Cây lá hả hê"

Cơn mưa như một nguồn sống tưới mát vạn vật, mang niềm vui tới cho mọi nhà.

Thế nhưng hiện lên đặc sắc nhất trong cả bài thơ là hình ảnh của con người – hình ảnh "bố em". Người bố "đi cày về" hiện lên giữa màn mưa trắng xóa giăng giăng, đội trên đầu cả "sấm, cả chớp, đội cả trời mưa". Người bố ấy hiện lên thật vĩ đại, thật hoành tráng. Giữa khung cảnh thiên nhiên rộng lớn bao la ấy, con người xuất hiện nhưng chẳng hề bé nhỏ mà hiên ngang, lẫm liệt, với tầm vóc to lớn, vững vàng, "đội" cả thiên nhiên phía trên. Chữ "đội" được lặp lại ba lần như để miêu tả sự vất vả của người bố phải gánh trên vai những vất vả trong cuộc sống, hàm chứa trong đó, là tình yêu thương, sự biết ơn mộc mạc của một đứa con với người cha yêu quý của mình.

Bài thơ Mưa của Trần Đăng Khoa được viết theo lối đồng dao với những câu chữ ngắn gọn. Thế nhưng bằng trí tưởng tượng phong phú và sự liên tưởng đầy thú vị của mình kết hợp với nghệ thuật nhân hóa, so sánh, nhà thơ đã dựng lên khung cảnh trời mưa vừa sống động, tươi vui lại vừa đẹp tươi, rộn rã. Đặc biệt là hình ảnh của người bố xuất hiện cuối bài thơ, thật oai phong, hiên ngang giữa thiên nhiên rộng lớn.

Trần Đăng Khoa – một thần đồng thơ trong thơ ca Việt đã chứng minh được tài năng của mình chỉ qua một bài thơ Mưa. Bài thơ được viết lên bằng tấm lòng yêu thiên nhiên của một đứa trẻ nhỏ và được dựng lên bằng trí tưởng tượng phong phú của mình.