06/03/2024
06/03/2024
Bài Những điều trông thấy (Sở kiến hành) của Nguyễn Du rút trong tập thơ Bắc hành tạp lục. “Bắc hành tạp lục” gồm 132 bài thơ chữ Hán, được xem như là một tập bút kí ghi cảm tưởng dọc đường. Trong bài thơ “Sở kiến hành”, nhà thơ ghi lại nhiều chi tiết hiện thực cụ thể và nói lên cảm xúc ý nghĩ của mình trước những điều trông thấy nơi đất khách quê người xa lạ. Cảnh đời nào cũng gây cho người đọc nhiều ám ảnh. Bài thơ được viết theo thể "hành", ngũ ngôn trường thiên. Nhà thơ ghi lại nhiều chi tiết hiện thực cụ thể và nói lên cảm xúc ý nghĩ của mình trước những điều trông thấy nơi đất khách quê người xa lạ.
Cảnh đời thứ nhất là cảnh đời bốn mẹ con người ăn mày: "Một mẹ cùng ba con – Lê la bên đường nọ". Hành trang là một chiếc giỏ đựng "mớ rau lẫn tấm cám". Người mẹ bế con thơ; đoàn hành khất nhếch nhác, tiều tụy. Bụng đói, áo quần rách rưới đáng thương:
"Nửa ngày bụng vẫn không
Áo quần thật lam lũ."
Nguyễn Du không chỉ tả, chỉ ghi lại những điều trông thấy, mà còn nói lên cảm nghĩ đầy trắc ẩn của lòng mình. Ông lo lắng, đau xót cho tính mệnh người mẹ và lũ con thơ đau khổ, đói rét. Trước mắt đáng thương là vực thẳm. Không chết đói thì cũng sẽ làm mồi cho thú dữ:
"Chết lăn rãnh đến noi
Thịt da béo cầy sói."
Trước đau thương của người đời, đất trời cũng tê tái. Gió lạnh càng thêm lạnh. Mặt trời vàng úa lại. Người đi sứ, khách qua đường, rầu rĩ xót thương, cả một không gian đầy lệ. Nỗi đau đớn của người mẹ "như xé lòng". Nguyễn Du mượn ngoại cảnh (gió, mặt trời) để tô đậm nỗi đau của nhân gian. Đó là nét vẽ thần tình nhất, tạo nên giá trị tố cáo hiện thực và tinh thần nhân đạo của bức tranh bốn mẹ con người ăn mày:
"... Nỗi đau như xé lòng
Trông mặt trời vàng úa.
Gió lạnh bỗng đâu về
Khách qua đường thương xót."
Nguyễn Du với cảm hứng nhân đạo, ông luôn luôn hướng về những con người đau khổ trong cuộc đời, nhất là những phụ nữ tài sắc mà bạc mệnh như Đạm Tiên. Thúy Kiểu, người kĩ nữ gảy đàn ở Long Thành, v.v... Đây là lần thứ hai ông viết về người ăn mày đau khổ. Trong "Văn chiêu hồn" ông từng viết:
"Cũng có kẻ nằm cầu gối đất,
Dõi tháng ngày hành khất ngược xuôi.
Thương thay cũng một kiếp người
Sống nhờ hàng xứ, chết vùi đường quan."
Phần tiếp theo, Nguyễn Du nói về cảnh đời của bọn quan lại qua bữa tiệc trạm Tây Hà - bữa tiệc đón tiếp sứ thần nước Nam. Có bao thứ cao lương mĩ vị: "Nào vây cá, gân hươu - Lợn dê mâm đầy ngút". Một nét vẽ tương phản có giá trị tố cáo sâu sắc những bất công trong xã hội. Trong lúc bốn mẹ con người ăn mày "nửa ngày bụng vẫn không", cầm hơi bằng rau, cám thì bọn quan trên sống xa hoa, thừa mứa:
"Quan lớn không chọc đũa
Tùy tùng chỉ nếm chút
Thức ăn thừa đổ đi
Chó no ngấy món ngon."
Nghịch lí cuộc đời càng trở nên vô cùng xót xa. Câu thơ cảm thán diễn tả nỗi đau đời - nỗi đau như vò xé tâm hồn nhà thơ. Đó là "những điều trông thấy mà đau đớn lòng":
"Biết đâu bên đường quan
Có mẹ con cực khổ!"
Trước hai cảnh đời trái ngược như vậy, hai câu thơ cuối như một câu hỏi vô tình nhưng hàm ẩn một ý nghĩa phê phán sâu sắc:
"Ai vẽ bức tranh này
Dâng lên nhà vua rõ!"
Thật ra, Nguyễn Du đã "vẽ bức tranh này" với hai cảnh đời bằng tấm lòng nhân đạo cao cả. Bài thơ tuy nói vể "những điều trông thấy trên đất nước Trung Hoa, nhưng lại mang tính ám chỉ rất rõ. Xã hội phong kiến Trung Quốc cũng như xã hội Việt Nam dưới thời nhà Nguyễn đầy rẫy thối nát, bất công. Bọn vua chúa, quan lại sống xa hoa, hưởng lạc trên nước mắt, mồ hôi nhân dân. Hàng triệu dân đen bị xô đẩy vào cảnh bần hàn đau khổ.
Nhà thơ đã nói lên một sự thật đau lòng về quyền sống và hạnh phúc của những con người nhỏ bé dưới đáy xã hội. Ngòi bút tả thực trong miêu tả, tự sự kết hợp với biểu lộ cảm xúc trực tiếp, sâu sắc trong vận dụng điển tích văn học đã tạo nên giá trị nhân bản của áng thơ này. Có thể nói, Nguyễn Du là nhà thơ cổ điển Việt Nam viết về nỗi đau khổ của nhân dân một cách sâu sắc nhất, cảm động nhất.
06/03/2024
Hoàng Vũ Tác phẩm "Sở Kiến Hành" của Nguyễn Du là một trong những tác phẩm văn học kinh điển của văn học Việt Nam, nổi tiếng với sự sâu sắc, tinh tế trong việc phân tích tâm lý con người và những tình cảm nhân văn.
"Sở Kiến Hành" kể về cuộc hành trình của nhân vật chính là Kiến Thành, một người trẻ thông minh, tài năng, nhưng bị số phận đẩy vào hoàn cảnh khó khăn. Cuộc sống đưa đẩy đã khiến Kiến Thành phải trải qua nhiều gian khổ, thử thách, nhưng qua đó, anh đã trưởng thành, học hỏi và trở thành một con người có giá trị.
Tác phẩm "Sở Kiến Hành" không chỉ là câu chuyện về cuộc đời của một người con trai, mà còn là bức tranh về xã hội thời đó, về những giá trị về tình cảm, lòng kiên nhẫn, lòng trung hiếu và lòng nhân ái. Nguyễn Du đã khéo léo vẽ nên những nhân vật sống động, từ đó truyền đạt những thông điệp nhân văn sâu sắc, giúp độc giả hiểu rõ hơn về con người và cuộc sống.
Tác phẩm "Sở Kiến Hành" của Nguyễn Du không chỉ là một tác phẩm văn học nổi tiếng mà còn là một bài học về lòng kiên trì, lòng nhân ái và lòng trung hiếu mà chúng ta có thể rút ra để áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.
Nếu bạn muốn hỏi bài tập
Các câu hỏi của bạn luôn được giải đáp dưới 10 phút
CÂU HỎI LIÊN QUAN
Top thành viên trả lời