Phân tích bài thơ bảo kính cảnh giới 31-46

1. Bảo kính cảnh giới 31

Nguyễn Trãi không chỉ là một người anh hùng của dân tộc, ông còn là một thi nhân, là tác giả của rất nhiều áng văn thiên cổ bất hủ. Với lập luận sắc bén, ngồi bút tài hoa nổi danh trong triều chính, ông còn thể hiện phong cách thoải mái trong những tựa thơ thường ngày. Sự nhàn nhã ấy được thể hiện rõ trong Bảo kính cảnh giới, tác phẩm trữ tình tâm đặc hiếm có của ông.

Nội dung chính của bài thơ là tình yêu của con người đối với thiên nhiên cùng nỗi lòng “ưu dân ái quốc, lo lắng về thời thế của nhà thơ. Nhân vật trữ tình xuất hiện tại khoảng không gian bình dị, an lạc ấy, như một nét mực điểm xuyết trên trang tuyên thành. Nguyễn Trãi là một người yêu thích thiên nhiên, đằm chìm vào sự rộng lớn và mở lòng với vẻ đẹp ấy trong mọi hoàn cảnh. Trái ngược với đặc điểm thơ lúc đó nghiêng về vịnh, thì Nguyễn Trãi lại dùng bút pháp tả thực vô cùng chân thật. Bức tranh thiên nhiên hiện lên với đầy đủ những nét đẹp chỉ qua vài câu thơ:

Chân mềm ngại bước dặm mây xanh,
Quê cũ tìm về cảnh cũ thanh.

Bên cạnh miêu tả thiên nhiên tươi đẹp, hai câu đề thể hiện sự lựa chọn của Nguyễn Trãi: Rời xa con đường làm quan, trở về với quê cũ, cảnh xưa. Đây là sự lựa chọn đúng đắn của một bậc hiền nhân, quyết tránh xa danh lợi, vui sống với thiên nhiên, giữ gìn nhân cách.

Trở về quê cũ giữa bao tâm trạng ngổn ngang, Nguyễn Trãi hướng mắt về những cảnh tươi đẹp nơi quê cũ:

Hương cách gác vân thu lạnh lạnh,
Thuyền kề bãi tuyết nguyệt chênh chênh.

Hai câu thực gợi cuộc sống bình yên, ẩn dật của Nguyễn Trãi nơi quê nhà: Làm bạn với sách vở, vui thú với thiên nhiên; đồng thời tạo sự cân xứng, hài hòa cho lời thơ. Qua đó, ta được chiêm ngưỡng, một bức tranh cảnh vật đẹp nhưng buồn: Cảnh đẹp vì có thuyền, có bãi, có tuyết có nguyệt, có cái lạnh lạnh của trời thu. Cảnh buồn bởi sự tĩnh lặng và khí thu lạnh lạnh bao trùm. Cảnh được nhìn qua tâm trạng có chút buồn của Nguyễn Trãi nên cũng nhuốm màu tâm trạng ấy.

Tâm sự, nỗi lòng của Nguyễn Trãi qua 4 câu thơ cuối:

Ân tây là ấy yêu dường chúa,
Lỗi thác vì nơi luỵ bởi danh.
Bui có một niềm trung hiếu cũ,
Chẳng nằm thức dậy nẻo ba canh.

Nguyễn Trãi hiện lên là một người luôn suy tư về bổng lộc, tước vị vua chúa ban đã ban cho mình; luôn đau đáu nỗi niềm trung hiếu với vua, với đấng sinh thành; đồng thời cảm thấy bị trói buộc bởi danh lợi là một lựa chọn sai lầm, vì thế, Nguyễn Trãi đã từ quan về ở ẩn, tránh xa lánh lợi danh. Song, từ quan rồi, Nguyễn Trãi vẫn không thôi day dứt vì “Ơn vua chưa báo lòng canh cánh..”

Như vậy, qua bài thơ “Bảo kính cảnh giới” ta có thể cảm nhận được tâm hồn thanh bạch, tâm thế tự do tự tại của nhà thơ Nguyễn Trãi trước cảnh sắc tươi đẹp nơi dân dã. Nhưng ta cũng thấy được nét đẹp trong tâm hồn của nhà thơ này, đó là dù có lui về ở ẩn thì tấm lòng nhân nghĩa của ông vẫn luôn hướng về nhân dân, đó là ước mơ đầy nhân văn, đầy con người khi mong mỏi cho người dân có một cuộc sống tốt đẹp.

2. Bảo kính cảnh giới 46

Bài thơ “Bảo kính cảnh giới bài 46” của nhà thơ Nguyễn Trãi là một bài thơ đầy ý nghĩa về giá trị của việc tích lũy kinh nghiệm và kiến thức trong cuộc sống.

Kẻ khôn thì bảo kẻ ngây phàm,
Nghề nghiệp cầm tay ở mới cam.

Đầu tiên, bài thơ cho rằng người khôn ngoan sẽ luôn tôn trọng và đánh giá cao những người mới vào nghề, bởi vì họ còn cần phải tích lũy kinh nghiệm. Người khôn ngoan không sợ trở thành thầy hay thợ của ai, chỉ cần họ có kiến thức và kinh nghiệm cần thiết để làm việc.

Nên thợ nên thầy vì có học,
No ăn no mặc bởi hay làm.

Tiếp theo, bài thơ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích lũy kiến thức và kinh nghiệm. Những người đã tích lũy đủ kiến thức và kinh nghiệm sẽ có cơ hội được làm việc hiệu quả hơn, và từ đó thu được nhiều tiền hơn. Bài thơ cũng cho rằng, việc làm tốt sẽ mang lại niềm vui và sự thoả mãn trong cuộc sống.

Một cơm hai việc nhiều người muốn,
Hai thớ ba giòng hoạ kẻ tham.
Thấy lợi thì làm cho phải nghĩa,
Mựa tây mặt khiến liễn lòng đam.

Cuối cùng, bài thơ cảnh báo rằng việc ám chỉ lợi ích cá nhân để làm việc sẽ chỉ đem lại hậu quả tiêu cực. Người ta nên làm việc với tinh thần trách nhiệm và đạo đức, và không được ham lợi trong mọi tình huống.

Bài thơ “Bảo kính cảnh giới bài 46” của nhà thơ Nguyễn Trãi là một bài thơ đầy ý nghĩa về giá trị của việc tích lũy kiến thức và kinh nghiệm trong cuộc sống. Bài thơ cũng cho rằng, việc làm việc tốt và có trách nhiệm sẽ mang lại niềm vui và sự thoả mãn trong cuộc sống, và ngược lại, việc ham lợi sẽ chỉ đem lại hậu quả tiêu cực.

Bài học ý nghĩa nhất cho bản thân từ bài thơ “Bảo kính cảnh giới bài 46” của Nguyễn Trãi chính là việc giữ cho lòng sao cho thanh bạch. Với Nguyễn Trãi, kẻ khôn, người dại hay danh lợi ở đời, tất cả đều chỉ đáng trân nếu gắn liền với nghĩa. Trọn nghĩa, trọn tình sẽ là cáKinh qua bao sóng gió trong cuộc đời, Nguyễn Trãi đã rút cho mình những chiêm nghiệm hết sức sâu sắc về lẽ đời, tình người. Những chiêm nghiệm đó đã được ông gửi gắm trong thơ ca và trở thành những triết lí vô cùng sâu sắc:

“Nên thợ nên thầy vì có học,
No ăn no mặc bởi hay làm.”

Hai câu thơ, mỗi câu đều có hai vế, vế trước chỉ kết quả (nên thợ nên thầy, no ăn no mặc), vế sau chỉ nguyên nhân (có học, bởi hay làm). Có học hành thì mới nên thợ nên thầy, chăm làm thì mới no ăn no mặc, triết lí ấy giản dị quá và cũng đúng đắn quá!

Công danh sự nghiệp của mỗi người có được thăng tiến, cuộc sống của mỗi người có được ấm no hay không, tất cả đều do sự chăm chỉ, chuyên cần học tập, lao động của chính bản thân họ. Câu thơ nói cái lẽ giản đơn mà sâu sắc về việc học, việc làm của con người. Với bất kì bài toán cuộc đời nào, đó cũng luôn là một nghiệm số đúng.

Thật vậy, mỗi chúng ta tồn tại trong cuộc sống không chỉ đơn thuần là những thực thể sinh học. Cuộc đời con người chỉ thực sự có ý nghĩa khi mỗi người biết khẳng định vị trí của mình trong cuộc sống. Người thợ nếu không “trăm hay” thì sao được “tay quen”? Người học trò nếu không chăm chỉ học tập thì làm sao có thể nắm được các bài học trên lớp?

Một học trò, một anh công nhân, một kĩ sư, bác sĩ.. thậm chí cả một người thầy, nếu không học, không lao động thì không thể trở thành “thợ” hay “thầy” được. Dẫu là “thợ” hay là “thầy”, ai cũng phải “học” thì mới có kiến thức để lao động, để áp dụng thực tiễn, từ đó mới “no ăn-no mặc”, mới sung túc, đủ đầy.

Với học sinh chúng ta, việc học cung cấp những tri thức toàn điện, chuyên sâu, để chúng ta có thể hiểu hơn về cuộc sống, từ đó lựa chọn cách ứng xử phù hợp để thích nghi với cuộc sống. Các môn học tự nhiên dạy cho chúng ta cách tư duy, tính toán khoa học. Các môn học xã hội dạy chúng ta biết sống nhân văn, sống đúng là một Con Người… Các bài học trong trường đời giúp chúng ta biết đối nhân xử thế khéo léo.

Trong nền kinh tế tri thức hiện nay, việc học là một trong những nhiệm vụ quan trọng và là con đường vững chắc nhất cho chúng ta hành trang thiết yếu để bước vào đời. Mặt khác, phải thấy rằng kiến thức là vô bờ bến, là không cùng, không tận. Cùng với sự phát triển của khoa học kĩ thuật công nghệ hiện nay, lượng kiến thức mỗi ngày càng dày lên gấp bội. Vì vậy chỉ có sự chăm chỉ, chuyên cần mới không khiến chúng ta tụt hậu.

Dù đã trải qua hàng trăm năm, những câu thơ của Nguyễn Trãi vẫn mang giá trị nhân văn sâu sắc. Vì thế, chúng ta – những người trẻ hôm nay cần luôn nhớ rằng, để trở thành người có ích cho xã hội và đạt được thành công trong cuộc sống, việc học tập và rèn luyện kỹ năng là điều không thể thiếu.