nghị luận phân tích đánh giá tác phẩm Tiếng Việt mến yêu của tác giả Nguyễn Phan Hách tác phẩn Tiếng ru của Tố Hữu Nắng Mới của Lưu Trọng Lư

1. 
Nguyễn Phan Hách là một nhà văn, nhà thơ đa tài. Trong sự nghiệp sáng tác, ông đã có những cống hiến to lớn với nhiều tác phẩm có giá trị ở nhiều thể loại khác nhau. Bài thơ “tiếng Việt mến yêu” là tác phẩm tiêu biểu trong phong cách sáng tác của tác giả. Bài thơ thể hiện sự đặc sắc của tiếng Việt, với ngôn ngữ đa dạng và phong phú Nguyễn Văn Hách thể hiện niềm tự hào lớn lao của tác giả nói riêng và của nhân dân nói chung đối với ngôn ngữ dân tộc.

“Năm mươi người con theo cha xuống biển

Năm mươi người con theo mẹ lên rừng

…

Những thanh âm tha thiết bồi hồi

Bật ra thành tiếng Việt trên môi...”

Tác giả gửi gắm tình yêu lớn lao với tiếng Việt trong từng lời thơ của bài “tiếng Việt mến yêu”. Tình yêu ấy được thể hiện ngay từ nhan đề của tác phẩm, trở thành cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơ. Tình yêu tiếng Việt cuộn chảy, xuyên suốt qua các sự vật. Mở đầu tác phẩm là những câu thơ nói về cội nguồn của con người Việt Nam. Hai câu thơ trên lý giải về nguồn gốc cao quý thiêng liêng của người con đất Việt. Câu thơ gợi nhắc ta nhớ đến truyện “con rồng cháu tiên” là huyền thoại đẹp và ý nghĩa về dòng giống Việt Nam. Chúng ta đều sinh ra từ bọc trăm trứng, cùng sống trên một Đất Nước và cùng có một tiếng nói chung. Tiếng Việt là hơi thở của sự sống, mỗi khi chúng ta cất tiếng nói lên thể hiện những suy nghĩ cảm xúc riêng của mỗi người.

Bài thơ còn được tác giả sử dụng các chất liệu văn hóa dân gian như: “trống đồng”, “giao chỉ”,...để khẳng định giá trị trường tồn của bản sắc văn hóa lịch sử của tiếng Việt.

“Mẹ là tiếng đầu tiên trẻ gọi

Nghe dịu dàng âu yếm biết bao”

Câu thơ gợi lên tình mẫu tử thiêng liêng, thể hiện qua tiếng nói đầu đời của con. Đó là những lời ru đưa con vào giấc ngủ, là nơi mẹ thể hiện tình thương dành cho đứa con nhỏ của mình. Là lúc con bập bẹ gọi tiếng “mẹ ơi”, bao nhiêu cảm xúc vỡ òa trong tâm tư người mẹ. Nguồn gốc tiếng Việt bắt nguồn từ những âm thanh tha thiết của cuộc sống đó là tiếng chim hót, tiếng gọi mẹ, tiếng nước chảy, tiếng cơm, tiếng dòng sông, tiếng trời xanh, tiếng nắng, tiếng dế,... Nguyễn Phan Hách đã liệt kê một loạt âm thanh của cuộc sống cùng với việc sử dụng điệp ngữ “tiếng” được lặp lại nhiều lần trong câu thơ tạo nên ấn tượng về sự bất tận của tiếng Việt. Sự đặc sắc và dữ dội của tiếng Việt được thể hiện rõ hơn qua tiếng hổ gầm, tiếng mây bay, tiếng sấm rền và đặc biệt là tiếng nhịp đập trái tim của người thiếu nữ. Những âm thanh nghe thật tha thiết bồi hồi. Sự mềm mại thanh thoát trong tiếng nước, sự vững chắc bền bỉ của đất trời, sự no ấm và sung túc của tiếng cơm,… tất cả đều tạo nên bức tranh sinh động, giàu cảm xúc. Nhà thơ đã sử dụng một loạt động từ “tuôn trào”, “cuồn cuộn”, “chi chít”,... để diễn tả sự phong phú và mãnh liệt của tiếng Việt. Trong tâm hồn mỗi người con đất Việt, tiếng Việt là tiếng nói đầu tiên thể hiện tình yêu quê hương, yêu Đất Nước. Tiếng Việt tồn tại và là dòng chảy của mỗi sự vật, gắn liền với đất nước. Với giọng điệu ngọt ngào, thiết tha nhà thơ đã thể hiện sự trân trọng, yêu quý và niềm tự hào của mình với tiếng Việt. Đó là tình cảm sâu sắc, thiêng liêng, tiếng Việt là ngôn ngữ mẹ đẻ, là tiếng nói chung. Chính tình cảm ấy đã thôi thúc chúng ta cần phải có trách nhiệm trong việc giữ gìn và trân trọng sự trong sáng của tiếng Việt. Học hỏi giao lưu và lĩnh ngộ những ngôn ngữ nước ngoài là điều cần thiết để phát triển đất nước nhưng chúng ta cần biết dung hòa hai loại ngôn ngữ này. Từ đó giúp ta vừa học tập được ngôn ngữ, mở rộng tri thức và những cao tầm giá trị của con người Việt Nam.

Bài thơ được Nguyễn Phan Hách viết lên với cảm xúc tự trào từ trong trái tim của mình. Tác giả đã đưa những lời thơ nhẹ nhàng sâu lắng mang đến cho người đọc những cảm nhận chân thực nhất về tiếng Việt. Qua đó thể hiện tình yêu đất nước sâu nặng, gửi gắm thông điệp về trách nhiệm bảo vệ ngôn ngữ cao cả của Đất Nước. Bài thơ đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc, có ý nghĩa trường tồn mãi với thời gian.
2.
Bài thơ "Nắng mới" của Lưu Trọng Lư là một tác phẩm đặc sắc thuộc phong cách "Thơ mới", nổi bật với cách diễn đạt tinh tế và sâu sắc về tình cảm gia đình, đặc biệt là tình cảm đối với người mẹ. Nhà thơ không sử dụng ngôn ngữ rực rỡ, mà thay vào đó, ông chọn lựa từ ngữ tinh tế và hình ảnh hài hòa để truyền đạt tâm tư và tình cảm. Bài thơ diễn đạt cảm xúc bằng cách tận dụng hình ảnh của tiếng gà trưa và nắng mới. Tiếng gà trưa như là một dấu hiệu thời gian, kí ức về quê hương, và nắng mới là nguồn sáng tạo ra những bức tranh ngày xưa. Cảnh quê, bức tranh tuổi thơ, và mặt trời ấm áp đều nằm trong những từ ngữ chân thực và tươi sáng. Nhưng qua đó, nhà thơ cũng truyền đạt một nỗi buồn, một sự lạc lõng trong quá khứ.
Bức tranh về người mẹ, dù được mô tả trong những hình ảnh hồn nhiên nhưng lại chứa đựng một nỗi buồn đặc biệt. Người mẹ trở nên như một biểu tượng của quê hương, những kỷ niệm đẹp nhưng cũng đau lòng. Cảm xúc được truyền tải một cách tinh tế, không cần phải diễn đạt quá rõ ràng. Bài thơ không chỉ là một diễn đạt về quê hương và tình mẹ, mà còn là sự tìm kiếm về bản chất của thời gian và ký ức. Nhà thơ Lưu Trọng Lư lặng lẽ đưa độc giả qua những khung cảnh tĩnh lặng của quê hương, đồng thời cũng làm nổi bật những cảm xúc sâu sắc, tạo nên một tác phẩm thơ mới, tinh tế và đầy ý nghĩa

"Mỗi lần nắng mới hắt lên song

Xao xác gà trưa gáy não nùng

Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng

Chập chờn sống lại những ngày không".

Bài thơ "Nắng mới" của Lưu Trọng Lư không chỉ là một bức tranh hồng ngoại của quê hương, mà còn là một tâm sự tận cùng về một quá khứ ngọt ngào mà đầy nỗi buồn. Tác giả không chọn những từ ngữ hoa mỹ, nhưng những từ láy "xao xác" và "não nùng" lại mang đến cho độc giả những cảm xúc sâu sắc hơn, làm cho nỗi buồn trở nên nặng trĩu và đặc biệt.
Lưu Trọng Lư lẻo lựa từ ngữ giản dị và tự nhiên, nhưng chính sự giản dị ấy lại tạo ra một vẻ đẹp chân thực và chan chứa tâm tư. Cảnh quê hương, tiếng gà trưa, và nắng mới không chỉ là hình ảnh mà tác giả chọn lựa để truyền đạt mà còn là những biểu tượng, những dấu hiệu của quá khứ. Cảm xúc "ùa về" như là một dòng chảy không ngừng, đong đầy ký ức và tình cảm.

Nhà thơ không ngần ngại mở lời về "những ngày không," một thời kỳ trong quá khứ, không chỉ đơn thuần là kỉ niệm về quê hương, mà còn là những khoảnh khắc vô tư và hồn nhiên của tác giả. Có vẻ như những ngày ấy đã nhen nhóm trong lòng nhà thơ một niềm nhớ mẹ khôi nguôi, giữ cho ký ức đó không bao giờ phai nhạt.
Tuy câu chuyện về mẹ chỉ là một phần nhỏ, nhưng lại chứa đựng nhiều tình cảm sâu sắc. Đây không chỉ là niềm nhớ một quê hương xa xôi, mà còn là sự nhớ đến những ngày thơ ấu, những giây phút hạnh phúc và bình yên. Bài thơ chứng minh rằng, đôi khi, sự đơn giản và chân thật lại là chìa khóa mở cánh cửa của ký ức và tình cảm.

"Tôi nhớ mẹ tôi thuở thiếu thời

Lúc người còn sống, tôi lên mười

Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội

Áo đỏ Người đưa trước giậu phơi".

Trong bức tranh thơ "Nắng mới" của Lưu Trọng Lư, hình ảnh của người mẹ như một tia nắng nhỏ, vương vấn qua từng chiếc lá, mảnh ghép của ký ức tưởng như đã phai nhòa. Tác giả lựa chọn góc nhìn nhẹ nhàng và những từ ngữ giản dị nhưng đong đầy nghệ thuật để khắc họa một hình ảnh tình cảm, giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức và hiện thực.

Người mẹ xuất hiện trong bức tranh với hình ảnh nhẹ nhàng, phơi áo trước giậu, với chiếc áo đỏ như một mảnh ghép tượng trưng cho tình mẫu tử ấm áp. Mặc dù không xuất hiện trực tiếp nhưng người mẹ vẫn là nguồn cảm hứng đầy ấm áp và thơ mộng. Lưu Trọng Lư chọn những từ ngữ tinh tế như "hỉnh ảnh," "đẹp đẽ," "trìu mến thương yêu" để miêu tả hình ảnh ấy, như một cách để làm nổi bật vẻ đẹp và ý nghĩa sâu sắc của người mẹ.

Ký ức về người mẹ trở nên đặc biệt quý giá khi người thơ nhớ lại khoảnh khắc nằm trong quãng thời gian thơ ấu. Cảm xúc cháy lên khi tác giả miêu tả về "niềm thương nhớ" dâng trào và mẹ đã không còn, chỉ còn lại "kỷ niệm nhạt nhòa" nhưng vẫn đọng mãi trong tâm hồn "non nớt" và "ngây thơ" của đứa trẻ lên mười. Những từ ngữ như "chút," "đọng lại," "non nớt," "ngây thơ" đều tạo nên một tâm trạng nhẹ nhàng, buồn bã nhưng cũng ấm áp và yên bình.

"Hình dáng mẹ tôi chửa xóa mờ

Hãy còn mường tượng lúc vào ra

Nét cười đen nhánh sau tay áo

Trong ánh trưa hè trước giậu thưa".

Bức tranh tình cảm trong bài thơ "Nắng mới" của Lưu Trọng Lư kết thúc bằng một hình ảnh rất tinh tế và sâu sắc - “nét cười đen nhánh”. Đây không phải là một nụ cười rạng rỡ và lấp lánh, mà lại là một "nét cười", nhẹ nhàng, thanh thoát, như một dải ánh sáng lướt qua, chỉ tồn tại một thoáng, không kịp trở thành một nụ cười đầy đủ. Tác giả sử dụng từ ngữ như “đen nhánh” để mô tả cái cười này, tạo nên hình ảnh màu sắc và độc đáo. Từ "đen nhánh" không chỉ mang ý nghĩa màu sắc mà còn chứa đựng sự kỳ bí và nhẹ nhàng, như chính cái cười ấy vậy. Mặc dù chỉ là một đường cong trên mặt, nhưng nó lại mang đến cho độc giả cảm giác một nụ cười ẩn sau cảm xúc sâu sắc. Tình cảm thương mẹ, niềm nhớ nhà, và những ký ức hồn nhiên của thời thơ ấu hiện diện trong từng góc nhìn của bức tranh tưởng như nhẹ nhàng nhưng ẩn sau đó là sự giàu có và phong phú của tâm hồn.

Hình ảnh “nét cười đen nhánh” không chỉ là điểm kết thúc của bài thơ mà còn là một điểm nhấn cuối cùng, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Nó như là một nốt nhạc cuối cùng của bản đàn tình ca, vang vọng mãi, để lại cho độc giả cảm nhận và suy ngẫm về vẻ đẹp và ý nghĩa sâu sắc của tình mẫu tử và ký ức thời thơ ấu.

"Những cô hàng xén răng đen
Cười như mùa thu tỏa nắng".

Hình ảnh về người mẹ quá cố trong bài thơ của nhà thơ được mô tả thông qua ba chi tiết sáng tạo: "nắng mới", "áo đỏ", và "nét cười". Mỗi chi tiết này, dù đơn giản, lại chứa đựng một ý nghĩa sâu sắc, là biểu tượng của tình yêu thương và sự chịu khó của người mẹ Việt Nam. Nắng mới, như một hiện tượng tự nhiên, không chỉ làm tăng thêm vẻ tươi mới cho cảnh đẹp mà còn là biểu tượng của tình mẹ, một tình yêu không ngừng lan tỏa và tươi mới như ánh nắng ban mai. Bức tranh về người mẹ trở nên ấn tượng hơn khi bức màn nắng mới chiếu rọi lên vẻ đẹp tâm hồn của bà. Chiếc "áo đỏ" là một phần của hình ảnh, không chỉ đơn thuần là một chiếc áo màu, mà còn là biểu tượng của lòng dũng cảm và tình yêu thương không biên giới. Màu đỏ trong tác phẩm có thể đại diện cho sự hy sinh, làm mẹ và người phụ nữ Việt Nam với tâm huyết và sự chịu đựng. "Nét cười" của người mẹ, mặc dù chỉ được đề cập một cách nhẹ nhàng, lại mang theo một hồn nhiên, làm tươi sáng không khí trong bài thơ. Đây có thể là biểu tượng của sự lạc quan và vui vẻ, là nét đẹp trong sự chịu đựng và hi sinh.

Nghệ thuật của bài thơ nằm ở giọng điệu nhẹ nhàng, da diết, cách gieo vần liền và vần chân tạo nên bản nhạc dịu dàng cho những dòng thơ. Ngôn ngữ giản dị, mang đặc điểm của vùng đồng bằng Bắc Bộ, làm cho bài thơ trở nên gần gũi, thân thuộc, khiến độc giả cảm thấy như họ đang được dắt vào một không gian quen thuộc và ấm áp. Cuối cùng, tác giả không chỉ miêu tả về người mẹ mà còn làm cho độc giả đắm chìm trong cảm xúc và tư duy của mình. Thông qua việc nhấn mạnh rằng thơ Lưu Trọng Lư không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà là tiếng lòng chân thành đồng điệu với lòng độc giả, tác giả tạo nên một tác phẩm không chỉ đẹp về hình thức mà còn sâu sắc về nghệ thuật và tâm hồn.