Đất nước Việt Nam ta với lịch sử bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước, trải qua biết bao thăng trầm, biến cố, nhưng ở bất cứ thời đại nào cũng đều có những bậc anh hùng đứng lên lãnh đạo nhân dân đoàn kết chống lại kẻ thù xâm lược, giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong đó, chúng ta không thể không nhắc đến vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh cùng vô số tấm gương chiến sĩ, anh dũng hi sinh vì nền độc lập của dân tộc. Vẻ đẹp ấy của con người Việt Nam vẫn luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác phẩm văn chương. Và "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm chính là một trong số những tác phẩm tiêu biểu khắc họa thành công vẻ đẹp của con người Việt Nam.
Bài thơ "Đất Nước" nằm trong tập trường ca Mặt đường khát vọng được hoàn thành tại chiến khu Trị Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược. Đoạn trích thuộc phần đầu chương V của trường ca.
Mở đầu đoạn trích là giọng thơ nhẹ nhàng, thủ thỉ như những lời tâm tình kết hợp với hình ảnh thơ bình dị gần gũi đưa ta trở về với cội nguồn đất nước.
Khi ta lớn lên Đất nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa
Ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó...
Đất nước trước hết không phải là một khái niệm trừu tượng mà là những gì rất gần gũi, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Đất Nước hiện hình trong câu chuyện cổ tích ngày xửa ngày xưa mẹ kể, trong miếng trầu của bà, trong cây tre đánh giặc...Đất Nước còn theo ta từng ngày của cuộc sống, từ khi còn nằm trong nôi ta đã được bú mớm từ dòng sữa và lớn lên được nuôi dưỡng bằng câu chuyện cổ tích truyền thuyết. Hình ảnh Đất Nước gần gũi như cơm ăn nước uống, khí trời thở. Đất Nước còn là hiện thân của những gì thiêng liêng nhất, to lớn nhất trong quan hệ gia đình, tình yêu đôi lứa, tình yêu quê hương, xứ sở.
Đất Nước còn là hiện thân của truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời của dân tộc. Truyền thống ấy được bồi đắp bởi bao thế hệ người dân Việt Nam. Những người không nhớ lịch sử sẽ không có tương lai. Chính vì vậy, nhà thơ đã nhắc nhở thế hệ hôm nay cần phải hiểu rõ cội nguồn của Đất Nước để xây dựng tương lai tươi sáng hơn.
Để làm nổi bật vẻ đẹp của con người Việt Nam, tác giả đã vận dụng sáng tạo thành công thể thơ tự do, phóng khoáng, dễ dàng bộc lộ tư tưởng, cảm xúc. Bên cạnh đó, giọng điệu trữ tình, ngọt ngào, sâu lắng, phù hợp với việc thể hiện Đất Nước thân thương, gắn bó với mỗi con người. Đặc biệt, bài thơ giàu chất liệu văn học dân gian, đem đến những cảm nhận phong phú, sâu sắc về chủ đề tác phẩm. Qua đó, nhà thơ muốn gửi gắm đến mọi người lời nhắn nhủ hãy sống và cống hiến để xứng đáng với những gì ông cha ta đã gây dựng.
Như vậy, với việc sử dụng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh quen thuộc, cùng giọng điệu trữ tình, Nguyễn Khoa Điềm đã mang đến cho người đọc những cảm nhận sâu sắc về vẻ đẹp của con người Việt Nam. Đó là những con người cần cù trong lao động, anh hùng trong chiến đấu, thủy chung với quê hương, đất nước.
Qua đoạn thơ trên, tôi thấy rằng con người Việt Nam có những đức tính tốt đẹp như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, kiên cường, bất khuất,... Những đức tính này đã giúp dân tộc ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách, giành được độc lập, tự do. Tôi tin rằng những đức tính tốt đẹp này sẽ tiếp tục được phát huy, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, phồn vinh.