Vũ Bằng là nhà văn tài hoa của nền văn học Việt Nam. Ông viết văn, viết báo từ trước năm 1945 và sau Cách mạng. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Miếng ngon Hà Nội, Miếng lạ miền Nam, Thương Nhớ Mười Hai, Bốn mươi năm nói láo... Trong đó, “Thương nhớ mười hai” là tập tùy bút ghi lại hình ảnh thiên nhiên, cuộc sống con người Bắc Bộ xưa. Đoạn trích Tháng Ba – Nàng Bân dưới đây là một trong số mười hai tháng trong một năm được tái hiện qua ngòi bút tinh tế của Vũ Bằng.
Đoạn trích Tháng Ba – Nàng Bân thuộc chương III của tập tùy bút Thương Nhớ Mười Hai. Mở đầu đoạn trích, tác giả giới thiệu nhân vật chính của tháng Ba – Nàng Bân. Đó là cô con gái út của Ngọc Hoàng, được giao nhiệm vụ dệt vải vào mùa đông giá lạnh. Tuy nhiên, công việc của nàng không được giao vào mùa hè bởi nàng lười biếng, hay quên. Vì vậy, mỗi lần xuống hạ giới, nàng đều quên mang vải về. Nhờ sự thông minh, nhanh nhẹn của chú chuột nhắt, vải được đưa tới tay Ngọc Hoàng. Từ đó, công việc dệt vải của nàng Bân được giao vào mùa hè.
Tiếp theo, tác giả miêu tả vẻ đẹp của tháng Ba. Khác với quan niệm thông thường, tháng Ba vẫn còn sót lại chút hơi thở của mùa Đông. Buổi sáng, sương muối giăng mắc khắp nơi, khiến cảnh vật mờ ảo. Buổi chiều, mưa bụi giăng giăng, phủ lên những cành cây, mái nhà lớp áo mỏng tang. Những cơn mưa bụi kéo dài tới đêm rồi chợt tắt hẳn. Đêm xuống, gió mùa thổi mạnh, cuốn theo những đám mây xám xịt từ phương nam lên. Sáng hôm sau, bầu trời quang đãng, ánh nắng tràn ngập khắp muôn nơi.
Ở đoạn tiếp theo, tác giả so sánh tháng Ba với một thiếu nữ. Tháng Ba được ví như một cô gái xinh đẹp, có tâm hồn mơ mộng. Cô biết yêu say đắm, nồng nàn, biết ghen tuông, hờn giận. Cô cũng biết làm duyên làm dáng, tô son điểm phấn để thu hút ánh nhìn của mọi người. Tác giả liệt kê hàng loạt hình ảnh để miêu tả vẻ đẹp của tháng Ba. Đó là màu xanh non mỡ màng của mạ mới gieo, màu vàng tươi của lúa chiêm đang trổ đòng, màu trắng của hoa cam, hoa bưởi, màu tím hồng của hoa xoan. Ngoài ra, tháng Ba còn có âm thanh rộn ràng của tiếng chim chiền chiện, tiếng ve sầu kêu. Tất cả tạo nên bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.
Cuối cùng, tác giả bày tỏ nỗi niềm thương nhớ quê hương da diết. Dù đã xa cách nhiều năm, nhưng hình ảnh quê hương vẫn in sâu trong tâm trí tác giả. Quê hương là nơi chôn rau cắt rốn, là nơi lưu giữ những kỷ niệm tuổi thơ, những ký ức ngọt ngào. Quê hương cũng là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tác nghệ thuật của tác giả.
Như vậy, đoạn trích Tháng Ba – Nàng Bân đã khắc họa thành công vẻ đẹp của tháng Ba. Qua đó, tác giả thể hiện tình yêu tha thiết với thiên nhiên, đất nước.