phân tích cấu tứ và hình ảnh của bài thơ đoàn thuyền đánh cá

Huy Cận là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, với những tác phẩm nổi tiếng như Lửa thiêng, Vũ trụ ca... Sau Cách mạng, ông nhanh chóng hòa nhập vào công cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc chống thực dân Pháp xâm lược cũng như trong sự nghiệp xây dựng đất nước sau chiến tranh. Thơ Huy Cận thường có chiều sâu trí tuệ, suy tưởng triết lí, nhưng vẫn giàu cảm xúc nồng hậu. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được sáng tác ở Hòn Gai, năm 1958, nhân một chuyến đi thực tế dài ngày của nhà thơ. Trong bài thơ này, cảm hứng trữ tình của tác giả đã gặp gỡ và hoà hợp cùng vẻ đẹp hùng tráng, hào hùng trên biển cả mênh mông.

Mở đầu bài thơ là cảnh hoàng hôn trên biển vô cùng rực rỡ, huy hoàng:

"Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa".

Câu thơ thứ nhất tả ánh mặt trời lúc sắp lặn trên biển. Hình ảnh so sánh độc đáo "mặt trời xuống biển như hòn lửa" gợi ra một khung cảnh tráng lệ, rực rỡ. Từ "hòn lửa" vừa tạo nên một điểm nhấn cho bức tranh biển cả bao la, vừa gợi ra một không gian kì vĩ, tráng lệ. Câu thơ thứ hai tiếp tục mở rộng không gian nghệ thuật của khổ thơ bằng hình ảnh nhân hoá thú vị: "sóng đã cài then, đêm sập cửa". Với hình ảnh này, thiên nhiên, vũ trụ như một ngôi nhà lớn, còn sóng biển là then cài, còn màn đêm là cánh cửa. Ngôi nhà ấy đang ở tư thế chuẩn bị đóng lại. Cả đoạn thơ vẽ ra cảnh tượng kỳ vĩ, tráng lệ về thời điểm kết thúc của một ngày dài.

Sau khi miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển, bốn câu thơ tiếp theo nói về công việc lao động trên biển của người ngư dân:

"Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi".

Hai câu thơ đầu tiên diễn tả cảnh người ngư dân bắt tay vào công việc đánh cá. Chữ "lại" trong câu thơ đầu tiên chỉ sự lặp lại tuần hoàn liên tục của thời gian. Người ngư dân luôn bắt tay vào công việc đánh cá quen thuộc của mình vào mỗi buổi sớm mai. Họ làm công việc ấy hằng ngày, đã thành nếp, thành thói quen quen thuộc. Hai chữ "ra khơi" gợi ra khí thế hăng say lao động của họ. Công việc nặng nhọc, vất vả nhưng họ vẫn hăng say, hồ hởi. Câu thơ thứ ba sử dụng hình ảnh ẩn dụ đặc sắc: "câu hát căng buồm cùng gió khơi". Những câu hát khỏe khoắn, tươi vui của người ngư dân vang lên giữa biển cả bao la đã thổi bùng lên ngọn gió mạnh đẩy con thuyền ra khơi. Tiếng hát ấy thể hiện niềm vui to lớn của con người lao động được giải phóng, đang làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời. Bốn câu thơ cuối đoạn mang vẻ đẹp lãng mạn:

"Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta, đàn cá ơi!"

Bốn câu thơ này thể hiện sức tưởng tượng bay bổng, lãng mạn của nhà thơ. Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh để miêu tả vẻ đẹp trù phú của biển cả quê hương. Cá thu được ví như "đoàn thoi" di chuyển rất nhanh, nhiều đến mức dệt nên muôn luồng sáng lấp lánh dưới ánh trăng. Lời hát của người ngư dân cất lên tràn đầy niềm hi vọng về một chuyến ra khơi bội thu.

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá đã khắc hoạ cảnh đoàn thuyền ra khơi trong đêm trăng, và cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh hồng. Cảnh vật thiên nhiên thật kì vĩ, tráng lệ; thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người.