bối cảnh lịch sử xã hội về văn học trung đại về chiến tranh và tôn giáo

Hạ KhánhVăn học trung đại Việt Nam là tên gọi bộ phận văn học viết được hình thành và phát triển trong xã hội phong kiến Việt Nam từ thế kỉ X đến cuối thế kỉ XIX. Văn học trung đại Việt Nam gắn bó chặt chẽ với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, tạo dựng được một truyền thống văn học đặc sắc với nhiều tên tuổi lớn: Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Khuyến, Trần Tế Xương,…

Với mười thế kỉ phát triển, văn học trung đại Việt Nam trải quan bốn giải đoạn lớn:

- Từ thế kỉ X đến thế kỉ XIV. Đây là thời kỉ nhà nước phong kiến Việt Nam tập trung xây dựng và phát triển một quốc gia độc lập, tự chủ, thống nhất, kiến tạo nền văn hiến dân tộc. Văn học giai đoạn này có một số tác phẩm, tác giả tiêu biểu như Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu – Lý Công Uẩn), bài thơ Sông núi nước Nam (Nam quốc sơn hà – tương truyền của Lý Thường Kiệt), Hịch tưởng sĩ (Dụ chư tì tưởng hịch văn – Trần Quốc Tuấn) và nhiều tên tuổi nổi tiếng khác như Trần Nhân Tông, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão, Trương Hán Siêu, Đặng Dung,…

- Từ thế kỉ SV đến hết thế kỉ SVII: Cuộc kháng chiến chống quân Minh thắng lợi mở đầu giai đoạn xây dựng quốc gia Đại Việt thịnh trị, nhưng sau đó, chế độ phong kiến lâm vào tình trạng khủng hoảng, đất nước bị chia cắt bởi nội chiến phong kiến. Văn học giai đoạn này phát triển rực rỡ với những tên tuổi như Nguyễn Trãi (Quân trung từ mệnh tập, Đại cáo bình Ngô, Quốc âm thi tập, Ức Trai thi tập), Thân Nhân Trung (Bài kí để danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất), Lê Thánh Tông (nhiều bài thơ trong Hồng Đức quốc âm thi tập, một số truyện trong Thánh Tông di thảo), Nguyễn Bỉnh Khiêm (Bạch Vân am thi tập, Bạch Vân quốc ngữ thi tập, Nguyễn Dữ (Truyền kì mạn lục),…

- Từ thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX: Chế độ phong kiến rơi vào khủng hoảng trầm trọng dẫn đến suy thoái. Văn học phát triển hết sức rực rỡ, tập trung phản ánh cuộc sống bất công, quan tâm đến số phận con người, đấu tranh đòi quyền sống, quyền hạnh phúc lứa đôi,…Các tác phẩm truyện Nôm, ngâm khúc phát triển mạnh mẽ với Truyện Kiều (Nguyễn Du), Truyện Hoa tiên (Nguyễn Huy Tự), Chinh phụ ngâm (Đặng Trần Côn; Đoàn Thị Điểm diễn Nôm), Cung oán ngâm (Nguyễn Gia Thiều),…thơ Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan,…Văn xuôi tự sự cũng đạt được những thành tựu lớn với Kí sự lên kinh (Thượng kính kí sự - Lê Hữu Trác), tiểu thuyết chương hồi Hoàng Lê nhất thống chí (Ngô gia văn phái),…

- Nửa cuối thế kỉ XIX: Chế độ phong kiến Việt Nam suy tàn, thực dân Pháp xâm lược, triều đình phong kiến để đất nước rơi vào tay giặc, nhân dân vùng lên kháng chiến với tinh thần yêu nước bất khuất,…Văn học giai đoạn này phản ánh tinh thần yêu nước chống xâm lược với âm hưởng bi tráng, tiêu biểu là thơ văn Nguyền Đình Chiểu (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc), thơ văn Phan Văn Trị, Nguyễn Thông, Nguyễn Quang Bích,…Sau thơ văn yêu nước là thơ văn trào phúng với các tác giả tiêu biểu như Nguyễn Khuyến, Trần Tế Xương,…

Bốn giai đoạn của văn học trung đại Việt Nam có những đặc điểm và thành tựu khác nhau, nhưng đều có điểm chung là văn học luôn gắn bó mật thiết với vận mệnh dân tộc, đất nước và số phận con người.