Nguyễn Đình Chiểu là một trong những tác giả tiêu biểu của nền văn học trung đại Việt Nam. Ông không chỉ được biết đến với tài năng sáng tác mà còn bởi tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc. Điều đó đã được thể hiện rõ nét qua tác phẩm "Chạy giặc". Bài thơ ra đời giữa lúc thực dân Pháp tấn công vào thành Gia Định. Qua bài thơ, người đọc có thể thấy được nỗi đau xót trước cảnh đất nước bị tàn phá và tình yêu quê hương, đất nước tha thiết của tác giả.Mở đầu bài thơ, tác giả đã tái hiện lại khung cảnh khi thực dân Pháp nổ súng tấn công vào thành Gia Định:"Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,Một bàn cờ thế phút sa tay."Tiếng súng bất ngờ vang lên khiến cho cuộc sống yên bình của con người bị đảo lộn. Hai từ "tiếng súng" như gợi ra sự tàn bạo, dã man của quân xâm lược. Hình ảnh so sánh "Một bàn cờ thế" ẩn dụ cho tình thế đất nước đang lâm nguy, rơi vào bế tắc. Từ đó, tác giả bày tỏ nỗi lo lắng, bất an trước vận mệnh của non sông, đất nước. Tiếp đến, hai câu thơ tiếp theo đã khắc họa khung cảnh hoảng loạn của con người khi chiến tranh xảy ra:Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,Mất ổ đàn chim dáo dác bay.Hình ảnh đối lập "lũ trẻ", "đàn chim" kết hợp với các từ láy giàu sức gợi hình "lơ xơ", "dáo dác" đã góp phần làm nổi bật sự hỗn loạn, sợ hãi của con người. Họ phải bỏ nhà để chạy trốn khỏi bom đạn của kẻ thù. Không chỉ vậy, họ còn mất đi nơi ở, chốn nương thân. Trước hoàn cảnh ấy, tác giả đã bộc lộ sự xót xa, đồng cảm dành cho nhân dân:Bến Nghé của tiền tan bọt nướcĐồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.Hai địa danh Bến Nghé, Đồng Nai vốn là nơi đông đúc, phồn hoa nay cũng trở nên hoang tàn dưới gót giày quân xâm lược. Những của cải, vật chất giờ đây chỉ còn lại là "bọt nước", "màu mây". Cách sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ cùng nghệ thuật tương phản đã giúp tác giả tố cáo tội ác dã man của thực dân Pháp. Chúng đã gây ra bao nhiêu đau khổ cho nhân dân. Và hơn hết, ông muốn khẳng định tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm của toàn thể dân tộc ta. Để rồi, ở hai câu thơ cuối, tác giả đã trực tiếp bày tỏ thái độ phẫn uất, căm giận trước hành động phi nghĩa của bọn thực dân:Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắngNỡ để dân đen mắc nạn này.Câu hỏi tu từ "trang dẹp loạn rày đâu vắng" như một lời trách móc, phê phán đối với những kẻ cầm quyền. Tại sao họ lại thờ ơ, vô cảm trước nỗi thống khổ của nhân dân? Từ đó, tác giả đã bộc lộ sự phẫn uất, căm giận trước hành động phi nghĩa của bọn thực dân. Đồng thời, ông cũng thể hiện tấm lòng yêu thương, trân trọng dành cho nhân dân. Như vậy, bài thơ "Chạy giặc" đã thể hiện được nỗi đau xót trước cảnh đất nước bị tàn phá và tình yêu quê hương, đất nước tha thiết của tác giả.