Bình Nguyên Trang là cây bút trẻ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Chị viết không nhiều nhưng có những tác phẩm hay, gây ấn tượng với độc giả. Thơ Bình Nguyên Trang thấm vào lòng người đọc bằng những cảm xúc chân thành, bằng những trải nghiệm nghề nghiệp và cuộc sống. Bài thơ Ngày trở về là một trong những bài thơ đặc sắc nhất của chị.
Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, gồm hai khổ thơ. Với giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, Bình Nguyên Trang đã bộc lộ tình cảm yêu thương, kính trọng dành cho người mẹ của mình. Đó là người mẹ đã tiễn con trai mình ra trận, rồi ngày hòa bình con cũng là người trở về duy nhất. Người mẹ ấy đã trải bao mưa nắng, bao vất vả của cuộc đời, giờ đây, mẹ đã già yếu rồi. Đôi mắt mẹ nhìn con âu yếm, đôi tay gầy guộc của mẹ run run ôm lấy con. Tất cả đều gợi lên một sự yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con.
Trong giây phút đó, nhà thơ đã hóa thân vào nhân vật trữ tình để cảm nhận, thấu hiểu những tình cảm chất chứa trong lòng người lính trẻ. Anh khao khát được ôm lấy mẹ, được mẹ chăm sóc như thuở ấu thơ. Nhưng anh cũng nghẹn ngào, xót xa vì mẹ đã già yếu rồi, sức khỏe không còn tốt như trước:
Thời gian qua xin được trả bằng tuổi xuân
Xin được đổi bình yên bằng răng long, tóc bạc
Những câu thơ giống như lời tuyên thệ của người lính trẻ. Anh chấp nhận đánh đổi thanh xuân, tuổi trẻ của mình để mang đến bình yên cho tổ quốc, dân tộc. Giờ đây, khi trở về, anh chỉ mong mẹ thật khỏe mạnh, sống an vui cùng con cháu. Những ước mong giản dị, chân thành ấy cũng là ước mơ của biết bao người lính trẻ. Họ đã từng vào sinh ra tử, dám đương đầu với khó khăn, thử thách. Bởi họ hiểu rằng, sau lưng mình là quê hương, gia đình, là hậu phương vững chắc. Chính vì vậy, dù là ai đi chăng nữa, khi khoác lên mình màu xanh áo lính đều nguyện đem hết sức lực của mình cống hiến cho đất nước, quê hương.
Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, nhà thơ đã giúp người đọc hình dung rõ ràng hình ảnh người mẹ già đang mỏi mòn chờ đợi con. Đồng thời, khắc họa thành công vẻ đẹp tâm hồn của những người lính trẻ. Họ không chỉ dũng cảm, kiên cường trong chiến đấu mà còn rất ân tình, thủy chung, son sắt với quê hương, đất nước.
Bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc cùng giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, bài thơ “Ngày trở về” đã thể hiện một cách rất chân thực, sâu sắc tình cảm của những người lính trẻ dành cho mẹ. Từ đó, gửi gắm tới bạn đọc bức thông điệp về sự quý giá của hòa bình, độc lập. Mỗi người hãy trân trọng những điều ấy, bởi bao lớp người đi trước đã ngã xuống để giành lấy.