Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc nhưng vẫn được biết đến nhiều nhất với tư cách một nhà thơ. Ông là một người tài hoa, mang trong mình dòng máu lãng tử, ưa tự do và thích phiêu lưu. Chính vì vậy mà Quang Dũng đã chọn trở thành một người lính, tham gia vào đoàn quân Tây Tiến. Sau này, những kí ức về thời kì chiến đấu gian khổ nhưng hào hùng ấy đã được ông tái hiện lại trong bài thơ Tây Tiến.
Quang Dũng tên thật là Bùi Đình Diệm, sinh ra ở làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông từng là học sinh trường Thăng Long, sau đó bỏ học để đi theo tiếng gọi của Tổ quốc. Năm 1947, Quang Dũng gia nhập Trung đoàn Tây Tiến với vai trò là đại đội trưởng. Một năm sau, ông chuyển sang đơn vị khác và nhớ về đơn vị cũ, viết lên bài thơ Tây Tiến. Vào tháng 3/1948, bài thơ được hoàn thiện và lần đầu xuất hiện trên tờ báo Văn nghệ số 11 năm 1949. Ngoài Tây Tiến, Quang Dũng còn được biết đến với nhiều tác phẩm khác như Mây đầu ô, Thơ văn Quang Dũng, Tuyển tập thơ văn…
Bài thơ Tây Tiến được coi là một tác phẩm kinh điển của nền thơ ca Việt Nam giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Bởi lẽ nó được viết lên bởi một người từng trực tiếp tham gia vào đoàn quân anh dũng đó. Vì vậy, những câu thơ không chỉ thể hiện bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ mà còn gợi ra núi rừng miền Tây hùng vĩ, hiểm trở. Đồng thời, chúng ta còn thấy được hình tượng người lính Tây Tiến với dáng vẻ oai phong, lẫm liệt, tâm hồn lãng mạn, hào hoa.
Đến với Tây Tiến, ta bắt gặp một hình tượng vô cùng quen thuộc – người lính trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Nhưng nếu như các nhà thơ khác ngợi ca họ với dáng vẻ gầy gò, ốm yếu, xanh xao tiều tụy vì bệnh tật thì Quang Dũng lại mang đến một hình ảnh hoàn toàn trái ngược.
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm”
Người lính Tây Tiến hiện lên với dáng vẻ oai phong, lẫm liệt. Chữ “đoàn binh” như càng tô đậm thêm khí thế mạnh mẽ, oai hùng của những người lính đang chiến đấu hết mình vì tổ quốc. Ở đây, Quang Dũng đã không né tránh mà miêu tả thật chân thực những căn bệnh mà người lính mắc phải. Đó là căn bệnh sốt rét khiến cho mái tóc của họ không thể mọc được, cơ thể gầy gò, ốm yếu. Tuy nhiên, hai câu thơ dưới đây lại cho thấy rằng dù khó khăn, gian khổ nhưng tâm hồn của họ vẫn rất kiên cường, bất khuất: “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Những người lính ấy đang phải đối mặt với rất nhiều nguy hiểm, thậm chí là cận kề cái chết. Thế nhưng trong họ vẫn luôn thường trực ước mơ, khát vọng. Họ mong ước về một ngày được quay trở lại hòa bình, được tận hưởng những giây phút yên bình, hạnh phúc bên gia đình, quê hương. Và hơn hết, họ mang trong mình tinh thần quả cảm, sẵn sàng hi sinh vì tổ quốc.
Không chỉ dừng lại ở đó, người đọc còn thấy được sự bi tráng, hào hùng của người lính Tây Tiến qua những câu thơ cuối bài:
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành”
Hình ảnh những nấm mồ nằm rải rác nơi biên cương xa xôi đã cho thấy sự khốc liệt, gian nan của chiến trường. Biết bao nhiêu chàng trai trẻ đã ngã xuống nơi đất khách quê người, để lại sau lưng là gia đình, bạn bè, người thân. Thế nhưng, họ đã quyết tâm ra đi thì sẽ không hối hận, không tiếc nuối. “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”. Đời xanh hay chính là quãng thời gian tươi đẹp nhất của tuổi trẻ. Vậy mà những người lính ấy đã chấp nhận rời xa nó để đổi lấy bình yên cho tổ quốc. Hai câu thơ cuối chính là sự khẳng định về tinh thần bi tráng, hào hùng của những người lính Tây Tiến. Dù họ đã hy sinh cả mạng sống của mình nhưng âm hồn của họ vẫn luôn tồn tại và dõi theo bước chân của đồng đội. Sông Mã hiện lên như một nhân chứng lịch sử, ghi chép lại hết những thăng trầm, gian khổ của dân tộc.
Bằng bút pháp lãng mạn, thủ pháp đối lập, hệ thống ngôn ngữ giàu chất tạo hình, Quang Dũng đã đem đến cho người đọc một bức tranh về người lính vừa hào hùng, vừa hào hoa. Qua đó, tác giả muốn khắc họa nên hình tượng những người lính trong kháng chiến chống Pháp. Họ là những người chiến sĩ can trường, dũng cảm trong chiến đấu nhưng cũng rất lãng mạn, bay bổng khi cuộc chiến tranh kết thúc.
Với những giá trị đó, Tây Tiến đã được đánh giá là một trong những tác phẩm hay nhất viết về người lính trong thời kì kháng chiến chống Pháp.