Nguyễn Bính được mệnh danh là nhà thơ đồng nội, ghi dấu ấn trong lòng độc giả với những vần thơ mộc mạc, giản dị, giọng thơ nhẹ nhàng, da diết. Thơ Nguyễn Bính luôn gắn bó, thấm đẫm với hình ảnh thôn quê, chất phác, mang đậm hồn dân tộc. Chiều thu là một trong những bài thơ hay nhất của Nguyễn Bính, khắc họa thành công cảnh đẹp của mùa thu. Đoạn thơ sau đây tiêu biểu cho vẻ đẹp ấy:
Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ,
Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu.
Con cò bay lả trong giấc mộng
Tôi thấy tôi thương chiếc nón cời.
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Bài thơ Chiều thu được rút trong tập Lỡ bước sang ngang, tập thơ nổi tiếng và tiêu biểu nhất cho thơ Nguyễn Bính trước cách mạng. Bài thơ Chiều thu là bức tranh thu thôn quê êm đềm, thanh bình và tươi mát. Trong đó có cảnh sắc, có âm thanh, có hình ảnh con người, tất cả hài hòa với nhau, tạo nên một bức tranh sinh động, mà trong đó cảnh sắc dường như làm nền để cho con người xuất hiện nổi bật, đặc biệt.
Trong bức tranh quê thanh đạm và xinh xắn ấy, nổi bật là hình ảnh một thiếu nữ. Đó là hình ảnh cô gái chưa cắt rốn bừa nằm trong nôi (Thôn Đoài ngồi nhớ Thôn Đông), nay đã là thiếu nữ xinh đẹp. Cô đang đứng bên hồ, cúi nhìn mặt nước hồ thu, soi bóng mình dưới làn nước trong veo. Bức tranh chỉ có bóng dáng của một người, nhưng người đọc vẫn cảm nhận được vẻ đẹp của thiếu nữ kia nhờ vào sự xao động của thiên nhiên, qua ánh mắt trong veo của cô gái.
Bầu trời thu thăm thẳm trong trẻo, mặt nước hồ thu êm đềm, trong vắt, và cả mùi hoa thiên lý thoang thoảng trong không gian... đều rất đẹp, rất trong trẻo, tinh khiết. Tất cả những vẻ đẹp ấy do ai? Tạo hóa? Không phải, chính là do nàng đang nghiêng đầu, cúi mình nhìn ngắm. Chính nàng là nàng thơ, đang sáng tạo nên vẻ đẹp thần tiên cho cuộc sống. Và chính lúc đó, chàng trai đã rung động, đã xiêu lòng!
Lòng chàng trai đang giăng mắc một mối tình nồng nàn, đắm đuối; tuy còn e ấp, chưa dám nói thành lời, nhưng đã đủ làm cho đối phương cảm nhận được.
Chàng trai thú nhận: Tôi thấy tôi thương chiếc nón cời. Chiếc nón cời thô sơ, giản dị, làm tôn thêm vẻ đẹp của cô gái. Chàng trai muốn nói hết lòng mình:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Đây là hai câu thơ cuối cùng của bài thơ Chiều thu. Hai câu thơ này không trực tiếp nói gì về cô gái, nhưng lại nói được rất nhiều về chàng trai. Một chàng trai có tình cảm tha thiết với cô gái, nhưng cố giấu tình cảm của mình trong cái vẻ lạnh lùng bên ngoài. Vì vậy, khi sấm nổ bất ngờ (sấm ở đây vừa là âm thanh của thiên nhiên, vừa là âm thanh của cõi lòng) khiến hàng cây cổ thụ giật mình, run rẩy, chàng trai cũng hốt hoảng, lo âu. Nhưng dù sao thì tình cảm cũng đã bộc lộ, chàng trai không thể che giấu mãi cái cơn say nắng đầu tiên của mình.
Đoạn thơ trên đây hấp dẫn người đọc nhờ vào nghệ thuật miêu tả của nhà thơ. Nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với thôn quê, như: ao, bờ đất ven ao, hàng cây, ngọn cỏ,... để vẽ lên một bức tranh thôn quê thanh bình, yên ả. Bên cạnh đó, nhà thơ còn sử dụng những từ ngữ giàu sức gợi tả, gợi cảm, như: thăm thẳm, lộng, trong veo, biếc, rì rào, chùng chình, hiu hắt,... Nhờ vào những từ ngữ này, bức tranh thôn quê càng trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
Ngoài ra, đoạn thơ còn hấp dẫn người đọc bởi giọng điệu trữ tình, sâu lắng. Giọng điệu này phù hợp với nội dung của đoạn thơ, giúp cho người đọc dễ dàng cảm nhận được tình cảm của nhà thơ dành cho quê hương.
Tóm lại, đoạn thơ trên đây là một đoạn thơ hay, hấp dẫn người đọc bởi nghệ thuật miêu tả tài tình của nhà thơ Nguyễn Bính. Đoạn thơ đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên mùa thu thanh bình, yên ả, đồng thời thể hiện được tình cảm tha thiết của nhà thơ dành cho quê hương.