Khái niệm:
- So sánh: Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Nhân hóa: Là dùng những từ ngữ, hình ảnh gắn với con người để miêu tả các đồ vật, con vật, cảnh vật… giúp cho các đối tượng cần miêu tả trở nên sinh động, có sức sống và gần gũi với con người.
- Ẩn dụ: Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng (giống nhau) nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho cho sự diễn đạt.
- Hoán dụ: Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Điệp ngữ: Là biện pháp tu từ nhắc lại nhiều lần một từ, cụm từ làm tăng cường hiệu quả diễn đạt như nhấn mạnh, tạo ấn tượng, gây sự chú ý, gợi liên tưởng, cảm xúc, vần điệu cho người đọc.
Ví dụ:
- So sánh: "Con đi trăm núi ngàn khe / Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm" (Tố Hữu). Câu thơ sử dụng phép so sánh không ngang bằng để thể hiện tình yêu thương sâu sắc, bao la của người mẹ dành cho con.
- Nhân hóa: "Cây bàng già lặng lẽ đứng nhìn dòng người qua lại". Cây bàng được nhân hóa bằng cách sử dụng động từ "đứng nhìn", khiến cây bàng trở nên sinh động, có hồn hơn.
- Ẩn dụ: "Bác đã đi rồi sao Bác ơi! Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời." (Việt Bắc - Tố Hữu). Tác giả sử dụng "mùa thu" để ẩn dụ cho đất nước Việt Nam, thể hiện sự tiếc nuối, đau xót khi Bác Hồ ra đi.
- Hoán dụ: "Một cây làm chẳng nên non/ Ba cây chụm lại nên hòn núi cao" (Ca dao). "Một cây" là hoán dụ cho cá nhân, "ba cây" là hoán dụ cho tập thể, thể hiện tinh thần đoàn kết, chung sức, đồng lòng.
- Điệp ngữ: "Em ơi em, hãy nhớ lấy lời anh/ Đừng quên nhé, đừng quên nhé, em ơi!" (Bài ca mùa xuân - Văn Cao). Điệp ngữ "Đừng quên nhé" được lặp lại hai lần, nhấn mạnh lời khuyên nhủ, mong muốn người nghe ghi nhớ mãi lời nói của mình.