Trong số các nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam, chắc hẳn chúng ta sẽ không thể nào quên được cái tên Tế Hanh. Ông đã đóng góp cho nền thi ca Việt Nam với hàng loạt các tác phẩm nổi tiếng. Và trong đó, bài thơ Vườn xưa là một trong những tác phẩm gây ấn tượng mạnh mẽ với tôi.
Bài thơ mở đầu với hình ảnh “mảnh vườn xưa” và “cây mỗi ngày mỗi xanh”. Có thể thấy rằng, dù trải qua biết bao thời gian thì mảnh vườn ấy vẫn luôn tươi tốt và tràn đầy sức sống. Nhưng thật đáng buồn vì trong mảnh vườn ấy lại thiếu vắng đi hình bóng của con người. Người còn đâu đây, chỉ còn lại mình khu vườn in đậm dấu yêu.
“Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
Hai ta, hai cực, hai đầu xa xôi
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?”
Hình ảnh “bà mẹ già” xuất hiện khiến cho chúng ta càng thêm đau xót trước sự chia ly. Mái đầu của mẹ đã bạc trắng, tuổi tác cũng đã cao thế nhưng con lại ở nơi phương xa không rõ sống chết ra sao. Tất cả mọi thứ như dồn nén cảm xúc, để rồi người con bộc bạch rằng: “Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?”. Câu hỏi tu từ để lại quá nhiều nỗi niềm, nỗi khắc khoải của một người con luôn nhớ về quê hương, đặc biệt là mảnh vườn gắn liền với kỉ niệm.
Ở khổ thơ thứ hai, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh một cách tinh tế. Điều này đã giúp truyền đạt hiệu quả cảm xúc cũng như làm cho bài thơ trở nên sinh động hơn.
“Như ngày nắng tránh ngày mưa,
Như mặt trăng với mặt trời,
Như đông với nét chín mươi rồi,
Lại thêm một năm xa cách nữa.”
Tác giả đã so sánh “hai ta” với những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc như “ngày nắng”, “ngày mưa”, “mặt trăng”, “mặt trời”, “đông”, “chín mươi”. Những hình ảnh này đều vô cùng gần gũi với cuộc sống hằng ngày của mỗi người. Thế nhưng, dù là những thứ không thể tách rời như “mặt trăng - mặt trời”, “đông - chín mươi” nhưng khoảng cách giữa chúng ta cũng giống như “ngày nắng - ngày mưa”. Mùa nắng thì phải trải qua mùa mưa, mặt trăng mặt trời thì cách biệt, đông chưa chín mươi cũng vậy. Từ đó, chúng ta có thể thấy được rằng, dù có xa cách nhưng chúng vẫn luôn tồn tại song song cùng nhau. Chính điều đó đã thôi thúc con người bộc lộ nỗi lòng của mình:
“Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?”
Câu hỏi tu từ một lần nữa được nhắc lại, nó cứ mãi văng vẳng trong tâm trí của người đọc. Tác giả muốn quay trở về nhà, muốn được nhìn ngắm lại mảnh vườn xưa. Nơi chứa đựng biết bao nhiêu kỉ niệm của một thời ấu thơ.
Đến với khổ thơ tiếp theo, chúng ta sẽ bắt gặp được hình ảnh người mẹ già luống tuổi còng lưng làm việc trong vườn. Qua đó, chúng ta có thể cảm nhận được tình yêu thương của người con dành cho mẹ. Dù có ở nơi đâu, mẹ vẫn luôn là người quan trọng nhất trong trái tim của con.
“Một ngày xuân em trở lại nhà
Chưa kịp bước vào cửa đã nghe tiếng
Mẹ bảo: ‘Ai đấy?’ Em cất tiếng
‘Con đó, mẹ ơi! Con đã về.’
Mẹ chạy ra, nhìn khắp trước sau
‘Con ơi, sao chẳng nói năng gì?’
Em ôm lấy mẹ, mẹ ơi, mẹ quên
Là con, mẹ nhớ thương!”
Sau bao ngày xa cách, người con được trở về thăm mẹ. Còn điều gì hạnh phúc hơn khi được nhìn thấy bóng dáng của mẹ. Khi vừa nghe thấy giọng nói thân thương, người con vội vàng chạy tới ôm lấy mẹ. Tuy nhiên, mẹ dường như quên mất đứa con của mình. Để rồi khi nghe thấy con gái gọi mẹ ơi, lúc này đây mẹ mới nhận ra đứa con bé bỏng ngày nào đã trở về thăm mẹ.
Qua khổ thơ cuối, chúng ta có thể thấy được tình cảm của người con dành cho mẹ. Dù có ở nơi đâu thì mẹ vẫn luôn là người quan trọng nhất trong trái tim của con.
“Lần sau anh trở lại một ngày hè
Nghe mẹ nói em có về, bên giếng giặt
Anh nhìn giếng, giếng trong vắt, soi mình
Anh cười, anh nhớ em, em có hay”
Người con muốn trở về thăm mẹ vào một ngày hè. Bởi ở đó có mẹ, có em và có những kí ức tươi đẹp. Ở khổ thơ này, tác giả đã sử dụng hình ảnh ẩn dụ “giếng” để nói lên nỗi nhớ của người con trai dành cho cô gái. Mỗi lần nhìn xuống giếng, anh lại nhớ về nụ cười của em.
Bài thơ Vườn xưa đã đem đến cho chúng ta những cảm xúc lắng đọng về tình cảm gia đình. Đặc biệt là tình yêu thương của người con dành cho mẹ và nỗi nhớ của người con gái dành cho chàng trai. Với những biện pháp tu từ độc đáo, bài thơ đã giúp chúng ta hiểu thêm về nội dung cũng như nghệ thuật của tác phẩm.