Viết bài văn nghị luận nhận xét về nghệ thuật xây dựng các bức chân dung trào phúng trong đoạn trích Số đỏ Vũ trọng phụng

Vũ Trọng Phụng là cây bút hiện thực xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Ông có rất nhiều tác phẩm hay, nổi tiếng, gây được tiếng vang lớn trong lòng bạn đọc. Trong đó, tiểu thuyết "Số đỏ" là một trong số những cuốn sách đặc sắc nhất của ông. Chương XV của tác phẩm với tên gọi "Hạnh phúc của một tang gia" đã vạch trần bộ mặt thật của một gia đình phong kiến. Đặc biệt, ngòi bút trào phúng của Vũ Trọng Phụng càng trở nên sắc bén hơn khi khắc họa thành công các bức chân dung biếm họa vô cùng sinh động.

Trước hết, nhà văn sử dụng nghệ thuật đặt tên nhân vật. Mỗi nhân vật trong truyện đều có một cái tên hàm chứa nội dung tư tưởng mà tác giả muốn gửi gắm. Đó là các nhân vật cụ cố Hồng, ông Phán mọc sừng, bà Phó Đoan, ông Văn Minh, cậu Tú Tân, cô Tuyết, cháu Hoàng Lôi, cháu Lý Cường, ... Những cái tên ấy nghe vừa buồn cười lại vừa xót xa. Nó gợi lên sự mỉa mai, giễu cợt đối với những con người mang danh là trí thức, là tầng lớp thượng lưu trong xã hội.

Tiếp đến, tác giả sử dụng bút pháp phóng đại trong miêu tả ngoại hình và hành động của nhân vật. Chân dung của các nhân vật được vẽ lên bằng những nét bút kì quặc, lạ đời. Chẳng hạn như nhân vật Xuân Tóc Đỏ vốn là kẻ hạ lưu, vô học, bất lương, chuyên sống bằng nghề ma cà bông, nhờ may mắn mà bước chân vào giới thượng lưu quyền quý. Cậu Tú Tân thì lo chụp ảnh, bắt mọi người tạo dáng để cậu thể hiện vai trò nhiếp ảnh gia. Cô Tuyết mặc bộ trang phục ngây thơ để khoe cơ thể phát triển, gợi dục. Cháu Hoàng Lôi, Lý Cường chỉ giỏi võ, suốt ngày đánh đấm người khác. Ông Văn Minh sốt ruột vì mãi chưa được chia gia tài. Bà Văn Minh mê mẩn với những mốt quần áo tân thời. Còn ông Phán mọc sừng thì sung sướng vì được bố vợ đền bù thỏa đáng cho cặp sừng trên đầu. Tất cả họ đều tập trung vào những mục đích cá nhân riêng tư chứ không phải là đám tang của cụ cố tổ. Qua đó, ta thấy được sự đồi bại, suy thoái đạo đức trong gia đình này nói riêng và xã hội lúc bấy giờ nói chung.

Ngoài ra, nhà văn còn sử dụng thủ pháp đối lập. Đó là sự đối lập giữa vẻ bề ngoài và thực chất bên trong, giữa lời nói và hành động, giữa suy nghĩ và hành động. Cụ thể như cái chết của cụ cố tổ là điều mà chúng mong ước bấy lâu nay bởi khi đó chúng sẽ chia ra những đồng tiền bẩn thỉu. Vậy mà chúng vẫn bày ra vở kịch đau khổ, thương tiếc trước cái chết của cụ cố. Hay như ông Phán mọc sừng, trước mặt vợ chồng Văn Minh, ông dõng dạc khẳng định "cái sừng hươu nó hư thật là to, và điểm thêm mấy vòng hoa màu vàng". Nhưng thực chất, ông ta lại là kẻ tham lam, bỉ ổi khi nhận tiền từ Xuân Tóc Đỏ để diễn vở kịch khóc lóc, đau đớn trước cái chết của cụ cố tổ.

Một nét đặc sắc nữa trong nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng là ngôn ngữ. Ngôn ngữ của ông vừa sắc sảo, vừa giàu hình ảnh, ẩn dụ, vừa đậm chất mỉa mai, giễu cợt. Nhà văn đã sử dụng triệt để thủ pháp tương phản, phóng đại để bộc lộ tính cách nhân vật. Lời văn của ông linh hoạt, thay đổi theo từng đối tượng, tình huống. Nhờ vậy mà thế giới nhân vật trong "Số đỏ" được khắc họa một cách rõ nét, ấn tượng.

Qua việc xây dựng các bức chân dung biếm họa, Vũ Trọng Phụng đã vạch trần bộ mặt thật của bọn tiểu tư sản thối nát, đồi trụy. Chúng đội lốt văn minh, tiến bộ nhưng thực chất lại là những kẻ lừa đảo, bịp bợm. Tác phẩm là lời tố cáo đanh thép xã hội đương thời với tất cả những tệ nạn như dâm ô, giả dối, hám danh lợi, ...

Như vậy, với nghệ thuật trào phúng bậc thầy, Vũ Trọng Phụng đã xây dựng thành công các bức chân dung biếm họa trong "Số đỏ". Điều đó đã góp phần tạo nên giá trị hiện thực và phê phán sâu sắc cho tác phẩm.