Huy Cận là một trong những cây bút tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Trước Cách mạng tháng Tám, thơ Huy Cận thường mang nỗi sầu bi của thời đại. Sau Cách mạng, thơ ông có sự thay đổi rõ rệt, chan chứa hơi thở của cuộc sống mới. Mưa xuân trên biển là một trong những sáng tác tiêu biểu của giai đoạn này. Bài thơ được in trong tập Lửa thiêng vào năm 1940.
Lửa Thiêng là một trong những tác phẩm nổi bật của Huy Cận, được sáng tác năm 1940, sau chuyến đi thực tế vùng biển Quảng Ninh. Bài thơ lấy cảm hứng từ khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ của biển cả, đồng thời thể hiện tâm trạng của con người trước vẻ đẹp ấy.
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh biển cả bao la, rộng lớn:
Biển cả đã yên lặng rồi
Trời vang tiếng sấm
Từng đợt gió bấc thổi ngoài trời mây đen mịt mù
Tác giả sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác để miêu tả âm thanh của tiếng sấm. Tiếng sấm vốn được cảm nhận bằng thính giác nhưng nay lại có thể nhìn thấy được qua hình ảnh "mây đen mịt mù". Điều này đã góp phần khắc họa khung cảnh biển cả rộng lớn, bao la, nơi mà tiếng sấm vang vọng mãi không dứt.
Giữa khung cảnh thiên nhiên rộng lớn ấy, hình ảnh con người hiện lên thật nhỏ bé:
Tôi đứng giữa đất trời nghe lặng lắng
Một tiếng sấm rền vang dội khắp nơi
Nhân vật trữ tình đang đứng trước biển khơi, lắng nghe tiếng sấm rền vang dội. Tiếng sấm vừa mang âm hưởng dữ dội của thiên nhiên, vừa ẩn chứa những tâm sự, nỗi lòng của con người.
Trước khung cảnh thiên nhiên rộng lớn, con người thường cảm thấy nhỏ bé, lạc lõng. Tuy nhiên, trong bài thơ này, nhân vật trữ tình lại mang một tâm trạng ngược lại. Anh ta cảm thấy mình đang đứng giữa đất trời, lắng nghe tiếng sấm rền vang dội. Điều này cho thấy, dù nhỏ bé nhưng con người vẫn có thể hòa nhập với thiên nhiên, cảm nhận được vẻ đẹp hùng vĩ của tạo hóa.
Sự tương phản giữa con người và thiên nhiên được thể hiện rõ nét hơn ở khổ thơ tiếp theo:
Cỏ non xanh tận chân trời
Đất nước mênh mông biển cả rộng lớn
Hình ảnh "cỏ non xanh tận chân trời" gợi lên một khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Màu xanh của cỏ non trải dài bát ngát, tô điểm thêm cho vẻ đẹp hùng vĩ của biển cả. Trong khung cảnh ấy, con người càng trở nên nhỏ bé, lạc lõng.
Tuy nhiên, sự nhỏ bé của con người không khiến họ cảm thấy cô đơn, lạc lõng. Ngược lại, nó khiến họ càng thêm trân trọng, yêu mến quê hương, đất nước. Họ hiểu rằng, dù nhỏ bé nhưng mỗi người đều có vai trò quan trọng đối với đất nước.
Khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ bằng hình ảnh con thuyền đang neo đậu trên bến:
Con thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ
Hình ảnh con thuyền neo đậu trên bến gợi lên sự nghỉ ngơi, thư giãn sau một hành trình dài. Con thuyền như một người lính già, đã trải qua biết bao trận chiến, giờ đây đang nghỉ ngơi, tận hưởng những giây phút bình yên.
Câu thơ cuối cùng "Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ" là một câu thơ giàu ý nghĩa. Nó gợi lên sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Chất muối mặn mòi của biển cả đã thấm sâu vào trong thớ vỏ của con thuyền, giống như con người cũng được tôi luyện, trưởng thành bởi những khó khăn, thử thách của cuộc sống.
Qua bài thơ Mưa xuân trên biển, Huy Cận đã thể hiện rõ quan niệm của Nguyễn Đình Thi về thơ. Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm tới cuộc sống. Thơ diễn tả những cung bậc cảm xúc của con người. Và ngôn ngữ thơ phải là ngôn ngữ của trái tim, truyền tải được những rung động sâu sắc của nhà thơ.
Bài thơ Mưa xuân trên biển là một minh chứng rõ ràng cho quan niệm của Nguyễn Đình Thi về thơ. Qua bài thơ, chúng ta có thể cảm nhận được tình yêu thiên nhiên, quê hương tha thiết của Huy Cận. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện tài năng nghệ thuật của nhà thơ, với những hình ảnh thơ độc đáo, giàu sức gợi.