Phân tích bài thơ Nhớ Tết của Trương Nam Hương: Tủi thân khói bếp ngày xưa Mẹ nhen cho tối giao thừa bớt suông Tiếng reo củi ướt đỡ buồn Bánh chưng mỏng quá ngồi thương bánh dầy Đầu làng nghê đất ngây...

Ký ức tuổi thơ luôn là một vùng sáng đẹp đẽ và ấm áp trong tâm hồn mỗi người. Trong muôn vàn nỗi nhớ, có lẽ hình ảnh mùa xuân - mùa Tết bao giờ cũng thật đặc biệt. Trong trẻo, hồn hậu bằng thể thơ lục bát, nhà thơ Trương Nam Hương đã thể hiện nỗi niềm nhớ thương về một không gian ngày Tết quê xưa qua bài thơ “Nhớ Tết” vô cùng da diết. Đó là tiếng lòng của đứa con tha hương bồi hồi nhớ về quê cũ, bóng dáng mẹ xưa để tưởng tiếc những mùa xuân tuổi thơ không còn nữa.

“Nhớ Tết” có năm khổ thơ, được chia thành hai dòng cảm xúc. Cảm xúc hoài niệm về một Tết xưa được tác giả thể hiện ở bốn khổ thơ đầu với nhiều hình tượng thơ chân thực, giàu sắc thái biểu cảm và mang đậm dấu ấn của sự trải nghiệm cá nhân. Đến khổ thơ kết bài, Trương Nam Hương bày tỏ nỗi ngậm ngùi, tiếc nuối về khung trời kỷ niệm tuổi thơ gắn với những cái Tết xưa nghèo khó mà vô cùng thơm thảo. Nhìn chung cấu tứ không mới, song bài thơ hấp dẫn nhờ cách viết sáng tạo qua nhiều thi ảnh độc đáo và được kết hợp với thể thơ dân tộc thuộc sở trường của tác giả nên rất nhuần nhuyễn và dễ đi vào tâm hồn người đọc.

Có lẽ ám ảnh và khó quên nhất đối với Trương Nam Hương là những cái Tết nghèo khó nơi quê nghèo xưa cũ. Hoài niệm về tuổi thơ trong trẻo ấy, nhà thơ vẫn không quên được hình ảnh người mẹ nghèo ngồi bên bếp lửa “nhen cho tối giao thừa bớt suông”. Tiếng củi lách tách của quá khứ vọng về nghe sao mà chạnh niềm thương cảm: “Tủi thân khói bếp ngày xưa/Mẹ nhen cho tối giao thừa bớt suông/Tiếng reo củi ướt đỡ buồn/Bánh chưng mỏng quá ngồi thương bánh dầy”.

Tết xưa trong hồi ức của nhà thơ là thế đấy. Hình ảnh người mẹ nghèo hiện lên cơ khổ và tội nghiệp với “bánh chưng mỏng quá ngồi thương bánh dầy”. Làng quê ngày Tết xinh đẹp, nên thơ nhưng bốn bề nghèo khó, xung quanh chỉ toàn “rạ rơm vây ấm một vùng”. Tuổi thơ nghịch ngợm chạy chơi đầu làng ngõ xóm sống động, vô tư với những trái pháo tẹt, pháo dây sao vẫn ấm lòng đến thế. Các từ láy “ngây ngây”, “đì đùng” thật sống động và ám ảnh, cứ day dứt cõi lòng thi nhân cho mãi đến giờ: “Đầu làng nghê đất ngây ngây/Tuổi thơ pháo tẹt pháo dây đì đùng/Rạ rơm vây ấm một vùng/Bọc con vào giữa tận cùng làng quê”.

Tết quê nghèo nên nhang khói tâm linh cũng được mẹ khấn vái sao cho có “cái no” từ linh thiêng cây bồ đề tỏa bóng. “Nhớ Tết” của Trương Nam Hương nhờ thế sâu sắc và cảm động lắm, nó không những là hồi ức kỷ niệm về tuổi thơ ngây ngô mà còn là tấm lòng thấu hiểu và cảm thông của nhà thơ với quá khứ. Mẹ lo toan cho cái ăn cái mặc hằng ngày bao nhiêu, đứa trẻ ham chơi của tuổi thơ tác giả lại vô tư “lêu têu chân đất quạt mo thằng Bờm” bấy nhiêu. Hình tượng thơ hiện lên nhờ thế chân thực, hấp dẫn như một góc quay cận cảnh: “Nén hương cắm gốc bồ đề/Mẹ xin bóng mát tỏa về cái no/Con xin chiếc lá làm trò/Lêu têu chân đất quạt mo thằng Bờm”.

Chưa hết, “Tết nghèo bánh lá thay cơm” cho đến những đồng tiền mừng tuổi “còn thơm mùi bùn” vẫn ám ảnh cuộc đời tác giả. Đó là những câu thơ xúc động đến nghẹn lòng và đẫm tràn nước mắt. Lòng đứa trẻ ngây thơ muốn khoe tất cả để cảm tạ những cái Tết quê nghèo khó mà nhân hậu, yêu thương: “Tết nghèo bánh lá thay cơm/Đồng xu mừng tuổi còn thơm mùi bùn/Con nằm thương khói run run/Muốn đem khoe cả mưa phùn mẹ ơi!”.

Khổ thơ cuối bài khép lại đã làm nổi bật tứ thơ mà cũng chính là thông điệp của tác giả muốn nhắn gửi đến người đọc. Cái quy luật khắc nghiệt của cuộc đời dễ mấy ai thoát được. Tuổi thơ lấm lem, khó nhọc “được rạ rơm vây ấm” giữa làng quê yêu dấu, được tận hưởng những cái tết dù còn nghèo khó nhưng hạnh phúc, thanh bình sao giờ này mãi mãi rời xa. Càng lớn khôn và khát khao tìm về chốn cũ càng cảm thấy bất lực. Chính bi kịch “bao giờ trở lại ngày xưa” ấy đã khiến trái tim nhà thơ thổn thức, rưng rưng trong nỗi nhớ nhà, nhớ Tết khôn nguôi: “Con lem lấm của một thời/Để khi khôn lớn nên người lại xa/Mỗi lần nhìn khói bay qua/Mắt rưng rưng nhớ quê nhà ... lại cay!”.

Đọc “Nhớ Tết” của Trương Nam Hương, ta vẫn thấy xao lòng, bồi hồi tưởng tiếc những mùa xuân tuổi thơ đã đi qua mãi mãi. Có lẽ xuất phát từ cảm xúc hoài niệm thiết tha cùng với một tài năng thơ lục bát sắc sảo, bài thơ đã nói hộ cùng ta biết bao điều đáng nhớ và trân quý trong cuộc đời này, nhất là đối với những người thân và bao mùa tết yêu thương.