Ca khúc “Dáng đứng Việt Nam” được nhạc sĩ Ca Lê Thuần phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của nhà thơ Lê Anh Xuân. Đây là bài thơ cuối cùng của nhà thơ Lê Anh Xuân, được viết vào tháng 3/1968 trong những ngày khói lửa của cuộc Tổng tiến công mùa xuân Mậu Thân. Nhà thơ Lê Anh Xuân hy sinh ngày 24/5/1968 tại ấp Phước Quảng, xã Phước Lợi, huyện Cần Đước, tỉnh Long An. Lúc ấy nhà thơ mới 28 tuổi.
Bài thơ ra đời năm 1968, ngay sau khi tác giả hy sinh và được trao giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 1970. Từ bài thơ, nhạc sĩ Nguyễn Chí Vũ đã sáng tác nên ca khúc “Dáng đứng Việt Nam”.
Ca khúc “Dáng đứng Việt Nam” mang đậm chất sử thi, hùng tráng. Nhạc sĩ Nguyễn Chí Vũ đã kế thừa gần hết những tứ thơ hay nhất, gợi hình, gợi cảm nhất của bài thơ. Những câu thơ dài ngắn khác nhau, nhạc sĩ đều chuyển thành những câu nhạc với độ dài tương ứng, khiến giai điệu uốn lượn, biến hóa linh hoạt, mô tả được tư thế hiên ngang, lẫm liệt của người chiến sĩ giải phóng quân hi sinh trên sân bay Tân Sơn Nhất.
“Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt
Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng
Và Anh chết trong khi đang đứng bắn
Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng.”
Phần lời của ca khúc cơ bản giữ nguyên so với bài thơ gốc, chỉ thay đổi một số từ ngữ cho phù hợp với thanh nhạc: “Anh tên gi hả anh yêu quí” thay cho “Anh tên gì hỡi anh yêu quí”, “Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng” thay cho “Anh vẫn đứng lặng yên như bức tường đồng”…
Âm hưởng hùng tráng, sôi nổi của ca khúc toát lên từ tiết tấu, giai điệu, từ những hình ảnh mang đậm chất sử thi. Tất cả tạo nên một ấn tượng khó quên trong lòng người nghe.
Lời ca khúc “Dáng đứng Việt Nam” tuy không thật trau chuốt, mượt mà nhưng nó đã nói được cái hồn của một thời đại rực lửa chiến đấu và chiến thắng. Nó đã góp phần khích lệ, động viên tinh thần đấu tranh giành độc lập, tự do cho dân tộc của nhân dân ta.
Tác giả bài hát – cố nhạc sĩ Nguyễn Chí Văn từng chia sẻ rằng ông muốn gửi gắm vào bài hát thông điệp về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất và ý chí kiên cường của người Việt Nam. Ông mong rằng bài hát sẽ tiếp tục sống mãi trong trái tim của mọi người, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm bảo vệ và xây dựng đất nước.
Bài hát “Dáng đứng Việt Nam” đã trở thành một phần không thể thiếu trong các dịp lễ hội, các buổi biểu diễn nghệ thuật, đặc biệt là trong các sự kiện kỷ niệm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Mỗi khi giai điệu hùng tráng của bài hát vang lên, chúng ta lại nhớ về những trang sử hào hùng của dân tộc, nhớ về những người con ưu tú của Tổ quốc đã hy sinh vì độc lập, tự do.
Bên cạnh đó, bài hát còn được sử dụng trong các chương trình giáo dục truyền thống, nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về lịch sử hào hùng của dân tộc, về những giá trị cao đẹp mà cha ông ta đã dày công vun đắp.
Có thể nói, bài hát “Dáng đứng Việt Nam” là một minh chứng cho sức sống mãnh liệt của âm nhạc cách mạng Việt Nam. Bài hát đã vượt qua thời gian, không gian, trở thành một tác phẩm bất hủ, lưu giữ mãi trong lòng người dân Việt Nam.