Trong truyện ngắn "Tôi đi học", nhân vật tôi đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc kể lại những kỷ niệm đáng nhớ của mình trong ngày đầu tiên đến trường. Bằng giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình kết hợp với lối kể chuyện giản dị, chân thực, Thanh Tịnh đã đưa người đọc quay trở lại những năm tháng đầu đời, khi chúng ta còn là những cô cậu học trò nhỏ ngây ngô, vụng dại.
Trước hết, nhân vật tôi là người kể chuyện ngôi thứ nhất, trực tiếp tham gia vào câu chuyện và bộc lộ những suy nghĩ, cảm xúc của mình. Điều này giúp cho câu chuyện trở nên gần gũi, thân thuộc hơn với người đọc bởi ai cũng từng trải qua những giây phút hồi hộp, lo lắng trước một sự kiện quan trọng như ngày đầu tiên đi học. Thông qua dòng hồi tưởng của nhân vật tôi, tác giả đã tái hiện lại một cách chân thực và sinh động những cảm xúc bỡ ngỡ, rụt rè của tuổi thơ. Đó là cảm giác hồi hộp khi được mẹ dắt tay đi trên con đường làng dài và hẹp, là sự choáng ngợp trước khung cảnh đông đúc, nhộn nhịp của sân trường ngày khai giảng, là nỗi e dè, sợ sệt khi phải rời xa vòng tay mẹ để bước vào lớp học. Tất cả những cung bậc cảm xúc ấy đều được Thanh Tịnh thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc, khiến người đọc không khỏi bồi hồi, xúc động.
Không chỉ dừng lại ở việc kể lại câu chuyện, nhân vật tôi còn đóng vai trò là người dẫn dắt người đọc khám phá vẻ đẹp trong sáng, hồn nhiên của tuổi học trò. Trong ngày đầu tiên đến trường, nhân vật tôi đã có những cảm nhận rất riêng biệt về thế giới xung quanh. Cậu bé thấy mọi thứ xung quanh mình thật đẹp đẽ, thơ mộng: "Con đường làng dài và hẹp vốn quen thuộc bỗng trở nên lạ lẫm". Cậu bé cũng cảm nhận được sự thay đổi lớn lao trong tâm hồn mình: "Hôm nay tôi đi học". Câu văn ngắn gọn, súc tích nhưng đã gói ghém trọn vẹn tâm trạng háo hức, phấn khởi của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đến trường.
Ngoài ra, nhân vật tôi còn góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm. Qua dòng hồi tưởng của nhân vật tôi, tác giả muốn khẳng định tầm quan trọng của giáo dục đối với cuộc sống của mỗi con người. Ngày đầu tiên đi học là một dấu mốc quan trọng đánh dấu sự trưởng thành, khôn lớn của mỗi đứa trẻ. Nó mở ra một thế giới mới, một chân trời tri thức rộng lớn, nơi nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng của tuổi thơ.
Như vậy, nhân vật tôi là một nhân tố quan trọng góp phần tạo nên sức hấp dẫn và giá trị nghệ thuật của truyện ngắn "Tôi đi học". Qua nhân vật này, tác giả đã khéo léo tái hiện lại những kỷ niệm đẹp đẽ, thiêng liêng của tuổi thơ, đồng thời gửi gắm những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống.