Hoài Vũ tên thật là Lê Gành Hoàng, quê quán xã Bình Ân, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang. Ông vào bộ đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn những năm kháng chiến chống Mỹ. Những năm tháng ấy, ông đã sáng tác nhiều bài thơ nổi tiếng, trong đó có bài Đi trong hương tràm. Bài thơ này được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1978.
Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là nỗi nhớ thương da diết của đôi lứa yêu nhau trong chiến tranh. Cảm hứng ấy được khơi nguồn từ hình ảnh cây tràm, một loài cây quen thuộc ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Trong bài thơ, hình ảnh cây tràm, hương tràm được sử dụng như một ẩn dụ để thể hiện mối quan hệ tình cảm giữa hai nhân vật trữ tình.
Mở đầu bài thơ, tác giả đã khắc họa khung cảnh thiên nhiên nơi rừng tràm:
"Em gửi gì trong gió trong mây
Đôi nhánh tràm chao mình trong gió
Hương tràm êm dịu, thơm ngây ngất
Giữa đất trời lồng lộng gió mây."
Những câu thơ mở đầu gợi lên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Gió thổi vi vu, mây trắng bồng bềnh, tạo nên một khung cảnh lãng mạn, thơ mộng. Trên nền thiên nhiên ấy, hình ảnh cây tràm xuất hiện thật duyên dáng, mềm mại. Cây tràm được miêu tả qua những từ ngữ giàu sức gợi: "đôi nhánh tràm", "chao mình trong gió", "hương tràm êm dịu", "thơm ngây ngất". Qua đó, tác giả đã khéo léo gợi lên vẻ đẹp thanh tao, tinh khiết của loài cây này.
Trong khổ thơ tiếp theo, tác giả đã bộc lộ trực tiếp nỗi nhớ thương da diết của mình:
"Dù đi đâu dù xa cách bao lâu
Dù gió mây kia đổi hướng thay màu
Anh vẫn có bóng em giữa bóng tràm bát ngát
Anh vẫn thấy mắt em trên lá tràm xanh mát
Một thoáng hương tràm cho ta bên nhau."
Nỗi nhớ thương được thể hiện qua những từ ngữ lặp lại: "dù", "anh vẫn", "giữa", "trên". Điều đó cho thấy nỗi nhớ thương luôn thường trực trong tâm trí của người con trai. Anh nhớ từng khoảnh khắc được ở bên em, nhớ từng cử chỉ, ánh mắt của em. Anh cũng nhớ cả mùi hương tràm, thứ mùi hương gợi nhắc về em.
Khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ bằng một lời khẳng định chắc nịch:
"Dẫu hôm nay và mai sau
Dẫu còn sống hay đã khuất
Trái tim em vẫn đập mãi
Vẫn yêu anh trọn kiếp này."
Lời khẳng định ấy cho thấy tình yêu của người con gái thật mãnh liệt, bền bỉ. Dù thời gian có trôi qua, dù cuộc sống có thay đổi, tình yêu của cô vẫn vẹn nguyên, son sắt.
Về nghệ thuật, bài thơ Đi trong hương tràm có những nét đặc sắc sau:
- Thể thơ tự do giúp tác giả thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên, chân thành.
- Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với cuộc sống thường nhật.
- Biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, hoán dụ góp phần làm tăng sức biểu cảm cho bài thơ.
Bài thơ Đi trong hương tràm là một bài thơ hay, thể hiện nỗi nhớ thương da diết của đôi lứa yêu nhau trong chiến tranh. Bài thơ đã khẳng định sức mạnh của tình yêu, vượt qua mọi thử thách, khó khăn.