Nguyễn Quang Sáng là một trong những cây bút nổi bật của nền văn học hiện đại Việt Nam. Trong những tác phẩm của ông, "Chiếc lược ngà" là một truyện ngắn xuất sắc về tình cảm gia đình trong chiến tranh. Truyện đã làm xúc động người đọc bởi tình cảm cha con sâu nặng và cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.
Truyện xoay quanh hai tình huống cơ bản: Tình huống thứ nhất là cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau tám năm trời xa cách. Nhưng bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận ra và biểu lộ tình cảm thắm thiết thì ông Sáu lại phải ra đi. Đây là tình huống cơ bản giúp đứa bé thừa nhận người cha sau bao năm xa cách. Tình huống thứ hai là ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và mong nhớ đứa con vào việc làm cây lược ngà để tặng con, nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy cho con gái. Tình huống này thể hiện tình cảm sâu nặng của người cha đối với con.
Sau nhiều năm xa cách, ông Sáu có dịp trở về thăm nhà, thăm con, niềm vui xốn xang, háo hức khôn nguôi của người cha bị kìm hãm lại bởi cái "thúng xách xuống bến xuồng", cái dáng vẻ "nhìn con trỏ tay", ... vì ông sợ "con chạy trốn" như lần trước. Đó quả thật là một tình huống éo le đầy trớ trêu của chiến tranh. Chỉ vừa mới nhìn thấy bóng dáng của cha nơi xa, cô bé đã sợ hãi chạy kêu thét lên như thấy quỷ. Dù cho mọi người ai nấy đều bảo đó là ba của em, dù cho ông Sáu nói "ba đây con" nhưng bé Thu vẫn nhất quyết không chịu nhận, nhất quyết không gọi một tiếng "ba". Trong lòng bé Thu có một hình ảnh người cha đẹp đẽ vô cùng, chẳng ai có thể thay thế được, chính vì thế mà suốt những ngày ở cạnh ba nhưng bé Thu nhất quyết không chịu nhận ba. Có những hành động, lời nói khiến người đọc như xót xa, đau đớn khi chứng kiến bé Thu hất tung cái trứng cá ra mâm rồi bỏ sang nhà ngoại, khi em hất cái cơm mà ông Sáu gắp cho, ... Những hành động đó không hề quá đáng nếu ta nhìn theo góc độ của một đứa trẻ nhưng thực tế rằng, những hành động đó lại vô cùng quá đáng, tàn nhẫn tới mức không chấp nhận được. Ta hiểu được nguyên nhân dẫn đến những hành động không thể chấp nhận đó là do tình yêu thương cha quá sâu đậm trong lòng bé Thu, em chỉ có duy nhất một người cha trong bức ảnh chụp chung với má, em không có một người cha nào khác ngoài người cha trong tấm ảnh ấy. Vì vậy mà khi nhìn ông Sáu xưng là ba, em nhất quyết không chịu nhận, nhất quyết không chịu gọi một tiếng ba. Đến khi hiểu rõ sự việc, em lại không còn được gặp ba nữa. Chiến tranh đã cướp đi sinh mạng của ông Sáu, khiến cho những ước mơ đơn sơ, nhỏ bé của con trẻ mãi mãi không thực hiện được.
Câu chuyện đã diễn tả một cách xúc động tình cảm thắm thiết, sâu nặng của cha con ông Sáu. Qua đó, tác giả muốn khẳng định: Chiến tranh có thể hủy diệt được sự sống của con người nhưng tình cảm gia đình thì không gì có thể giết chết được.
Bằng nghệ thuật xây dựng cốt truyện đầy kịch tính, bất ngờ, khắc họa tâm lí nhân vật độc đáo, đặc biệt là qua tình huống làm chiếc lược ngà, truyện ngắn "Chiếc lược ngà" đã nêu bật chủ đề của truyện: Ca ngợi tình cha con thiêng liêng, cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.
Với giọng kể tự nhiên, mộc mạc, truyện hầu như không có tình tiết gây cấn, ly kỳ nhưng lại lôi cuốn người đọc bằng cốt truyện giản dị, cảm động. Nó âm thầm thấm vào lòng người đọc một cách nhẹ nhàng mà thấm thía.