03/05/2025
03/05/2025
Chiếc thuyền ngoài xa” – Một bức tranh đầy ám ảnh về con người và cuộc sống dưới ngòi bút Nguyễn Minh Châu
Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học Việt Nam sau 1975. Nếu trước đó, ông thường viết theo cảm hứng sử thi và lãng mạn, thì truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” (1983) lại đánh dấu sự chuyển mình sâu sắc trong tư duy nghệ thuật của ông. Từ đây, Nguyễn Minh Châu bắt đầu hành trình khám phá chiều sâu nội tâm con người, hướng đến kiểu nhân vật tư tưởng, giàu triết lý. Trong “Chiếc thuyền ngoài xa”, các nhân vật hiện lên không chỉ là những con người cụ thể mà còn là biểu tượng cho nhiều vấn đề lớn lao của xã hội, từ đó hé lộ những suy tư đầy nhân văn của tác giả về cuộc sống, nghệ thuật và con người.
Trước hết là nhân vật người nghệ sĩ nhiếp ảnh – “tôi”:
Anh là đại diện tiêu biểu cho tầng lớp trí thức thời hậu chiến – những con người mang trong mình khao khát tìm kiếm cái đẹp, cái chân – thiện – mỹ. Ban đầu, khi bắt gặp hình ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” giữa sương mù buổi sáng, anh rung động trước vẻ đẹp thơ mộng, hài hòa của thiên nhiên. Hình ảnh đó như một “bức tranh mực tàu hoàn hảo”, khiến anh ngây ngất trong cảm xúc thẩm mỹ. Tuy nhiên, chính sau giây phút ngỡ ngàng trước vẻ đẹp ấy, anh lại chứng kiến một cảnh tượng hoàn toàn trái ngược: một người đàn ông vũ phu thản nhiên đánh đập vợ ngay trên bờ biển. Sự đối lập dữ dội giữa cái đẹp bên ngoài và bi kịch ẩn giấu bên trong đã khiến người nghệ sĩ nhận ra giới hạn của nghệ thuật đơn thuần. Từ một kẻ nhìn đời qua lăng kính nghệ thuật lý tưởng hóa, anh dần thức tỉnh và bắt đầu nhìn đời bằng cái nhìn đa chiều, sâu sắc hơn. Nhân vật này chính là hiện thân cho thông điệp của tác giả: đằng sau cái đẹp bề mặt, cần một cái nhìn nhân đạo, thấu hiểu và bao dung với đời sống thực tại.
Người đàn bà hàng chài – nhân vật trung tâm của truyện – là biểu tượng cho số phận con người lam lũ, chịu nhiều đau thương nhưng vẫn âm thầm, nhẫn nhịn và đầy vị tha. Người đàn bà ấy không có tên, không có lai lịch rõ ràng – như hàng ngàn người phụ nữ Việt Nam nghèo khổ, chìm khuất trong bóng tối của xã hội. Bị chồng đánh đập, mắng nhiếc, thân thể đầy vết thâm tím, nhưng bà không oán hận, cũng không bỏ đi. Khi được mời lên tòa án huyện, bà không tố cáo chồng mà lại xin tòa đừng bắt ông ấy, vì “ông ấy là một người hiền lành”, và bởi gia đình bà “cần một người đàn ông để chèo lái con thuyền”. Qua đó, người đọc không khỏi xót xa cho thân phận của người phụ nữ chịu nhiều bất công. Nhưng ẩn sâu trong dáng vẻ khốn khổ ấy là một trái tim bao dung, một phẩm chất cao đẹp của người mẹ: sẵn sàng chịu đòn thay con, chịu nhục để bảo vệ gia đình. Hình ảnh người đàn bà hàng chài không chỉ là nỗi ám ảnh mà còn là bài học lớn về cái nhìn nhân sinh: đôi khi những con người tưởng chừng bé nhỏ, thô kệch lại mang vẻ đẹp tâm hồn sâu sắc đến kỳ lạ.
Người đàn ông vũ phu – một kẻ suốt ngày rượu chè, đánh vợ, chửi con – thoạt nhìn là hiện thân của sự tàn bạo và độc ác. Nhưng càng nhìn sâu, ta càng thấy ông ta là nạn nhân của cuộc sống cơ cực. Bần cùng hóa con người. Cuộc sống lênh đênh trên biển, đói nghèo, vất vả, con cái đông đúc… đã đẩy ông đến tình trạng căng thẳng, bế tắc, trút giận lên vợ như một cách để tồn tại. Ông vừa là kẻ tội đồ, vừa là kẻ đáng thương. Tác giả không tô đen nhân vật này một chiều, mà cố gắng lý giải hành động của ông như một hệ quả của xã hội bất công. Chính cái nhìn đa chiều, khách quan và nhân đạo ấy đã làm nên giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
Cuối cùng là cậu con trai Phác – nhân vật tuy chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng để lại ấn tượng sâu sắc. Phác là hiện thân của tuổi thơ bị tổn thương trong những gia đình nghèo đói, bạo lực. Tình thương của em dành cho mẹ là vô điều kiện – em sẵn sàng đánh cha để bảo vệ mẹ, dù trong lòng vẫn yêu cha. Đó là một nhân vật xé lòng, thể hiện sự tan vỡ của mái ấm và cái giá của những bi kịch gia đình đối với trẻ thơ.
Tất cả các nhân vật trong “Chiếc thuyền ngoài xa” đều mang dáng dấp những hình tượng tư tưởng – nơi mỗi người đại diện cho một quan điểm, một triết lý sống, hoặc một mảnh đời đầy trăn trở. Qua sự tương phản giữa vẻ đẹp của nghệ thuật và hiện thực khắc nghiệt, Nguyễn Minh Châu đặt ra câu hỏi lớn về vai trò của nghệ thuật: Liệu cái đẹp có thể cứu rỗi con người? Và liệu nghệ thuật có thể thay đổi cuộc sống hay chỉ là tấm màn che phủ sự thật?
“Chiếc thuyền ngoài xa” không chỉ là một truyện ngắn đặc sắc mà còn là một tuyên ngôn nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu sau 1975: “Văn học không nên chỉ là ánh trăng lừa dối, mà còn là nơi khơi dậy những băn khoăn, khắc khoải về con người.” Nhờ xây dựng thành công hệ thống nhân vật đa chiều, Nguyễn Minh Châu đã chuyển hướng thành công sang kiểu nhân vật tư tưởng, và từ đó góp phần định hình phong cách văn học đổi mới đầy nhân bản và sâu sắc.
Nếu bạn muốn hỏi bài tập
Các câu hỏi của bạn luôn được giải đáp dưới 10 phút
CÂU HỎI LIÊN QUAN
Top thành viên trả lời