Trong nền văn học Việt Nam, bên cạnh những nhà thơ nổi tiếng như Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Nguyễn Khuyến, Hồ Xuân Hương,… thì Nguyễn Tuân cũng là một cái tên gây được nhiều tiếng vang lớn. Trong cuộc đời cầm bút của mình, ông đã mang đến cho kho tàng văn học Việt Nam rất nhiều tác phẩm quý giá. Một trong số đó có truyện ngắn Chữ người tử tù, một tác phẩm từng gây tiếng vang lớn khi mang đến hình tượng nhân vật Huấn Cao vừa cao ngạo vừa có tấm lòng đáng quý.
Huấn Cao vốn là người có tài viết chữ đẹp, “ chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm”, thiên hạ truyền rằng “ có được chữ Huấn Cao mà treo là có một báu vật trên đời”. Nhưng vì chống lại triều đình nên ông bị gọi là kẻ “ phản loạn” , phải nhận án tử hình. Thời gian ông ở trong tù chờ ngày hành xử đã gặp được thầy thơ lại, một người yêu quý và say mê nét chữ của ông. Không may thay, người bạn ấy lại có hoàn cảnh trái ngược với Huấn Cao. Ông là người đại diện cho lớp người nhỏ bé, yếu đuối, bất lực, chịu mọi sự áp bức, bóc lột của xã hội đương thời. Trong những ngày cuối cùng của Huấn Cao, thầy thơ lại đã xin ông cho chữ và cũng từ đó, ông nghe được câu chuyện về niềm đam mê nét chữ của Huấn Cao.
Trước hết, Huấn Cao là một người tài giỏi, điều này được thể hiện qua tài viết chữ đẹp của ông. Với trí tưởng tượng phong phú và khả năng sáng tạo dồi dào, Huấn Cao đã sáng tạo ra những nét chữ bay bổng, khiến ai nhìn thấy cũng phải trầm trồ khen ngợi. Tài năng của ông không chỉ dừng lại ở nghệ thuật thư pháp mà còn thể hiện qua hành động bẻ khóa vượt ngục, hành động ấy đã phá tan xiềng xích của nhà tù, nơi giam cầm những con người đấu tranh cho tự do, hạnh phúc của nhân dân. Bên cạnh đó, Huấn Cao còn là một người có khí phách hiên ngang ngút trời. Trước mặt kẻ thù, ông không hề tỏ ra nao núng, sợ hãi mà vẫn mạnh mẽ, kiên cường. Khi bị bắt giam, ông vẫn thản nhiên chấp nhận, không thèm đếm xỉa đến bọn lính, thậm chí khi được biệt đãi một cách trắng trợn, ông cũng không mảy may để tâm đến.
Không chỉ vậy, Huấn Cao còn là một người có thiên lương trong sáng. Điều này được thể hiện qua hành động cho chữ và khuyên quản ngục giữ thiên lương. Theo ông, cái đẹp chỉ có thể tồn tại và phát triển ở những nơi biết trọng cái đẹp, tương tự như vậy, cái thiện sẽ luôn chiến thắng nếu nằm trong tay cái ác. Qua đó, ta có thể thấy Huấn Cao là một người có cái nhìn sâu sắc về cuộc sống cũng như cái tâm trong sáng, lương thiện.
Đỉnh cao của vẻ đẹp Huấn Cao phải kể đến trong cảnh cho chữ – một cảnh tượng xưa nay chưa từng có. Nó diễn ra trong một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián, mùi hôi thối bốc lên. Thời gian diễn ra cảnh cho chữ cũng vô cùng đặc biệt, đó là lúc đêm khuya thanh vắng, khi mọi người đã chìm sâu vào giấc ngủ. Ánh sáng duy nhất xuất hiện trong buổi cho chữ đến từ một bó đuốc tẩm dầu cháy ngùn ngụt. Có thể nói rằng, trong bối cảnh đặc biệt như vậy, vẻ đẹp của Huấn Cao càng thêm tỏa sáng. Ánh sáng đỏ rực của bó đuốc, khói tỏa ra nghi ngút từ chậu than đã sưởi ấm cái lạnh lẽo, tăm tối nơi buồng giam; tấm lụa bạch còn nguyên vẹn lần hồ, những nét chữ viết bằng mực đen trên tấm lụa bạch càng trở nên tươi tắn… Còn gì thanh cao, đẹp đẽ hơn sự thăng hoa của cái tài, cái đẹp và thiên lương? Và chẳng còn gì vĩ đại hơn sự vươn lên và tỏa sáng của cái đẹp trong hoàn cảnh nghiệt ngã, trong sự tra tấn của cái xấu, cái ác.
Như vậy, qua hình tượng nhân vật Huấn Cao, nhà văn Nguyễn Tuân đã gửi gắm tới người đọc thông điệp về sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiên lương với cái xấu xa, tàn nhẫn. Đồng thời, ông cũng bày tỏ tấm lòng trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và khơi dậy ý chí quyết tâm sống mãi với cái đẹp, cái tài.