Cảm nhận về hình ảnh người lính trong kháng chiến chống Mỹ qua đoạn trích “Tiểu đội xe không kính” và bài thơ “Việt Bắc” (Tố Hữu).

Gia Linh Trong văn học kháng chiến chống Mỹ, hình ảnh người lính là một tượng đài bất hủ, được khắc họa bằng nhiều góc độ khác nhau. Nếu "Tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật mang đến một cái nhìn trẻ trung, ngang tàng, thì "Việt Bắc" của Tố Hữu lại khắc họa người lính trong bức tranh sử thi hào hùng của toàn dân kháng chiến.

Người lính trong "Tiểu đội xe không kính": Nét ngang tàng, lạc quan giữa gian khổ

Phạm Tiến Duật đã phác họa nên những người lính lái xe Trường Sơn với vẻ đẹp rất riêng: ung dung, lạc quan và đầy chất lính. Họ là những chàng trai trẻ, chấp nhận hiện thực khắc nghiệt "Không có kính không phải vì xe không có kính/ Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi" với thái độ hết sức bình thản, thậm chí là vui vẻ. Cái nhìn "nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng" thể hiện sự chủ động, hiên ngang đối mặt với mọi khó khăn.

Những câu thơ như "Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng", "Bụi phun tóc trắng như người già", hay "Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời" không hề làm giảm đi tinh thần của họ. Thay vào đó, họ biến khó khăn thành những trải nghiệm độc đáo, thậm chí có phần lãng mạn. Nụ cười "ha ha" khi "nhìn nhau mặt lấm" và cái bắt tay "qua cửa kính vỡ rồi" thể hiện tình đồng đội gắn bó keo sơn, sự sẻ chia, và niềm vui giản dị trên chặng đường gian lao. Hình ảnh "chỉ cần trong xe có một trái tim" là biểu tượng cho ý chí chiến đấu mãnh liệt, tình yêu nước nồng nàn, vượt lên mọi thiếu thốn vật chất. Người lính trong "Tiểu đội xe không kính" là những con người trẻ tuổi, yêu đời, mang phong thái ngang tàng, lãng mạn, nhưng vẫn kiên cường, dũng cảm vì miền Nam ruột thịt.

Người lính trong "Việt Bắc": Hào hùng, gắn bó với nhân dân và lịch sử

Trái ngược với vẻ cá tính của người lính lái xe, hình ảnh người lính trong "Việt Bắc" của Tố Hữu lại mang đậm tính sử thi, đại diện cho cả một dân tộc đứng lên kháng chiến. Dù bài thơ chủ yếu viết về kháng chiến chống Pháp, nhưng những giá trị về người lính mà Tố Hữu khắc họa vẫn mang tính biểu tượng sâu sắc, chung cho nhiều thế hệ lính Việt Nam, bao gồm cả trong kháng chiến chống Mỹ.

Người lính trong "Việt Bắc" hiện lên trong không khí của cả một cuộc cách mạng: "Những đường Việt Bắc của ta/ Đêm đêm rầm rập như là đất rung/ Quân đi điệp điệp trùng trùng". Họ là một tập thể hùng mạnh, đoàn kết, mang sứ mệnh lịch sử. Tố Hữu không đi sâu vào những chi tiết riêng tư mà tập trung vào lòng yêu nước, sự gắn bó máu thịt với nhân dân và Đảng. Hình ảnh "thương nhau chia củ sắn lùi/ Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng" thể hiện sự đồng cam cộng khổ, tình quân dân gắn bó, như cá với nước. Người lính không chỉ là chiến sĩ mà còn là người con của nhân dân, mang trong mình truyền thống yêu nước, kiên cường.

Điểm chung và khác biệt

Cả hai tác phẩm đều ngợi ca lòng yêu nước, ý chí chiến đấu và tinh thần lạc quan của người lính. Họ đều là những con người bình dị nhưng vĩ đại, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Tuy nhiên, có sự khác biệt rõ rệt trong cách thể hiện:

• "Tiểu đội xe không kính" (thời chống Mỹ): Tập trung khắc họa vẻ đẹp của cá nhân người lính với sự trẻ trung, ngang tàng, lạc quan, yêu đời, bất chấp gian khổ. Hình ảnh gắn liền với những chiếc xe trần trụi, bụi bặm, mang đậm chất đời thường và hiện đại của cuộc chiến tranh công nghiệp.
• "Việt Bắc" (thời chống Pháp, mang ý nghĩa khái quát): Khắc họa hình ảnh tập thể người lính trong bối cảnh lịch sử rộng lớn, hùng tráng, với tính sử thi và cảm hứng lãng mạn cách mạng. Người lính gắn liền với hình ảnh núi rừng Việt Bắc, với tình quân dân cá nước.

Dù có những khác biệt về thời đại và phong cách thể hiện, cả hai tác phẩm đều góp phần làm nên bức chân dung đa chiều, sinh động và đầy tự hào về người lính Việt Nam – những con người đã làm nên lịch sử vĩ đại của dân tộc.