23/06/2025
23/06/2025
23/06/2025
Thơ ca là tiếng nói riêng của tâm hồn nghệ sĩ, nhưng cũng là nơi kết tinh linh hồn dân tộc. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhiều nhà thơ đã đặt cái tôi cá nhân trong mối liên hệ sâu sắc với đất nước, nhân dân, thời đại. Tiêu biểu cho khuynh hướng ấy là bài thơ "Đất nước" của Nguyễn Khoa Điềm – một thi phẩm không chỉ thấm đẫm tình cảm riêng tư mà còn lan tỏa ý thức công dân mạnh mẽ, góp phần khẳng định vai trò của thơ ca như một vũ khí tinh thần.
“Đất nước” là đoạn trích thuộc chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” (1971) – một thời điểm lịch sử khi tuổi trẻ đô thị thức tỉnh, bước ra khỏi vùng an toàn để hòa mình vào kháng chiến. Trong mạch cảm xúc ấy, cái tôi trữ tình của nhà thơ – một người trí thức gắn bó máu thịt với nhân dân – đã chọn cách nhìn "Đất nước" từ những điều bình dị nhất, đời thường nhất để nhấn mạnh bản chất nhân dân, gần gũi và thiêng liêng của hai tiếng Đất Nước.
Trước hết, cái tôi trữ tình trong bài thơ hiện lên sâu sắc qua cái nhìn mới mẻ về nguồn gốc và bản chất của đất nước. Không tìm về những hình ảnh uy nghiêm, tráng lệ hay thần thoại xa xôi, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa Đất nước về với những gì thân thuộc và bình dị nhất: từ “miếng trầu bà ăn”, “cái kèo cái cột thành tên”, đến “hạt gạo phải một nắng hai sương”. Tư tưởng này thể hiện rõ quan niệm dân chủ trong thơ ca kháng chiến: Đất nước không phải là khái niệm trừu tượng, mà là những gì gắn với cuộc sống hàng ngày của nhân dân, được tạo nên từ chính mồ hôi, nước mắt, máu xương của họ.
Tiếp đó, cái tôi trữ tình thể hiện rõ trong sự gắn kết giữa cá nhân – cộng đồng – lịch sử. Nhà thơ không đứng ngoài để ngợi ca, mà hóa thân thành người dẫn chuyện, thủ thỉ cùng thế hệ mình về hành trình dựng xây và gìn giữ non sông. Những câu thơ như:
“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ‘ngày xửa ngày xưa…’ mẹ thường hay kể”
cho thấy cái tôi trữ tình đã hòa nhập vào dòng chảy lịch sử, để cảm nhận đất nước như một phần máu thịt, như sự tiếp nối từ thế hệ cha ông đến thế hệ hôm nay. Đây là cái tôi không tự cao mà khiêm nhường, không biệt lập mà luôn gắn bó với số phận cộng đồng.
Đặc biệt, tư tưởng yêu nước trong bài thơ không chỉ dừng ở cảm xúc, mà còn mang tính hành động, trách nhiệm. Cái tôi trữ tình đã khơi dậy một thông điệp mạnh mẽ:
“Em ơi em
Hãy đi mà yêu Đất Nước”
Không chỉ là lời kêu gọi mang tính cảm xúc, đây là lời thức tỉnh, nhắn gửi đến thế hệ trẻ thời chiến – những người đang đứng trước lựa chọn: im lặng trong an toàn hay dấn thân vào kháng chiến. Cái tôi trữ tình ở đây không chỉ là người yêu nước, mà còn là người chiến sĩ, người công dân ý thức được trách nhiệm gìn giữ hồn thiêng sông núi.
Về nghệ thuật, cái tôi trữ tình trong bài thơ hiện lên rõ nét qua lối thơ chính luận trữ tình – kết hợp giữa lý trí và cảm xúc. Câu thơ dài – ngắn đan xen, giọng điệu trầm lắng xen suy tư giúp bài thơ không chỉ mang tính tự sự mà còn rất sâu lắng, da diết. Cái tôi trữ tình xuất hiện không ồn ào, nhưng hiện diện bền bỉ trong từng dòng thơ, từng lập luận, từng hình ảnh được chọn lọc kỹ lưỡng.
Tóm lại, bài thơ “Đất nước” không chỉ là khúc ca về tình yêu quê hương, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm công dân của mỗi người trẻ trong kháng chiến. Cái tôi trữ tình trong bài thơ đã làm tròn sứ mệnh kép của người nghệ sĩ – vừa cảm xúc, vừa lý trí; vừa riêng tư, vừa cộng đồng. Nguyễn Khoa Điềm đã viết nên một “Đất nước” không chỉ để ngợi ca, mà để thức tỉnh – để từ đó, mỗi người trẻ nhận ra rằng: yêu nước không phải là lời nói suông, mà là hành động cụ thể, là chọn đứng về phía nhân dân, phía lịch sử.
Aries
23/06/2025
bớt chatGPT đi
Nếu bạn muốn hỏi bài tập
Các câu hỏi của bạn luôn được giải đáp dưới 10 phút
CÂU HỎI LIÊN QUAN
Top thành viên trả lời