Viét luận điểm câu nói của M.gorky ''Văn học là nhân học'' đưa chứng minh diện và chứng minh điểm vào

Lamourahlabontes

Maxim Gorky – nhà văn hiện thực lỗi lạc người Nga – từng khẳng định: “Văn học là nhân học”. Câu nói tưởng chừng ngắn gọn, nhưng lại hàm chứa một tư tưởng sâu sắc về bản chất và chức năng cao quý nhất của văn học: khám phá, phản ánh và nâng cao giá trị con người. Đây không chỉ là một quan điểm nghệ thuật tiến bộ mà còn là kim chỉ nam để định hướng sáng tác và tiếp nhận văn học trong suốt chiều dài lịch sử.

Trước hết, cần hiểu “văn học” là một hình thái ý thức xã hội, là phương tiện phản ánh đời sống thông qua hình tượng nghệ thuật. “Nhân học” là khoa học về con người – ở đây được hiểu là sự khám phá bản chất con người trong phương diện tư tưởng, tâm hồn, đạo đức, nhân cách. Khi nói “văn học là nhân học”, Gorky muốn nhấn mạnh rằng: văn học chính là tiếng nói của con người về con người, đặt con người ở trung tâm khám phá, lý giải, tôn vinh và cảm thông. Nói cách khác, văn học không đơn thuần chỉ là cái đẹp nghệ thuật mà là cầu nối giữa người với người – nhằm hướng con người đến Chân, Thiện, Mỹ.

Trong lịch sử văn học Việt Nam và thế giới, rất nhiều tác phẩm đã trở thành chứng minh sống động cho câu nói của Gorky. Chẳng hạn, trong văn học dân gian, truyện Tấm Cám không chỉ là cuộc đấu tranh thiện – ác mà còn là lời khẳng định: con người lương thiện luôn được bảo vệ và chiến thắng. Nhân vật Tấm đại diện cho khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc và công lý – những điều rất "người".

Hay trong nền văn học hiện đại Việt Nam, truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao là minh chứng rõ ràng cho “văn học là nhân học”. Qua bi kịch của một người cha nghèo phải bán chó để giữ trọn lòng yêu thương con, Nam Cao đã làm sáng lên phẩm chất cao đẹp của người nông dân – đó là lòng tự trọng, tình phụ tử thiêng liêng và sự hy sinh lặng thầm. Văn học không chỉ mô tả hành động, mà còn đi sâu vào bên trong tâm hồn để lay động người đọc bằng sự đồng cảm.

Không chỉ dừng lại ở việc phản ánh, văn học còn góp phần cải tạo và hoàn thiện con người. Tác phẩm “Những người khốn khổ” của Victor Hugo là một thiên anh hùng ca ca ngợi tình yêu thương và lòng vị tha. Jean Valjean – từ một kẻ tù nhân – đã trở thành người cha, người thị trưởng, một con người tử tế nhờ ánh sáng của lòng nhân đạo. Đọc tác phẩm, ta không chỉ cảm thương mà còn rút ra bài học sống – học làm người. Chính ở chỗ này, văn học mới thực sự trở thành “nhân học”.

Văn học còn giúp con người hiểu chính mình và hiểu tha nhân. Như trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, nhà văn không kể chuyện để kết luận mà để đánh thức lương tri. Qua hình ảnh người đàn bà vùng biển cam chịu đòn roi để giữ gia đình, người đọc thấy được sự phức tạp của con người, rằng không thể nhìn đời bằng con mắt đơn giản. Nhờ vậy, ta học cách sống bao dung và thấu hiểu hơn.

Bên cạnh chức năng phản ánh và giáo dục, văn học còn có vai trò lưu giữ và truyền tải bản sắc văn hóa nhân loại. Từ sử thi Iliad, Odyssey, đến truyện Truyện Kiều của Nguyễn Du, văn học không chỉ kể chuyện mà còn khắc họa tâm hồn, tâm lý, khát vọng của con người từng thời đại. Chính nhờ văn học, ta có thể hình dung được “con người nhân loại” đã sống ra sao, nghĩ gì, đấu tranh và ước mơ những gì. Lịch sử có thể ghi lại sự kiện – nhưng văn học ghi lại con người.

Tuy nhiên, không phải văn học nào cũng làm tròn vai trò “nhân học”. Có những tác phẩm chạy theo thị hiếu rẻ tiền, làm biến dạng hình ảnh con người, kích thích cái xấu thay vì hướng đến cái đẹp. Điều này cho thấy: để “văn học là nhân học”, người cầm bút cần có trách nhiệm xã hội và lương tâm nghệ sĩ, còn người đọc cũng cần tỉnh táo, chọn lọc và biết cảm thụ cái hay, cái đẹp trong đời sống tinh thần.

Tóm lại, câu nói “Văn học là nhân học” của M.Gorky là một chân lý nghệ thuật mang tính nền tảng và trường tồn. Văn học chân chính luôn là tấm gương phản chiếu con người – không chỉ trong hình dáng bên ngoài mà sâu sắc trong nội tâm, đạo lý, nhân phẩm. Văn học không chỉ giúp ta hiểu người mà còn giúp ta hiểu chính mình – để sống người hơn trong một thế giới đầy biến động.