Trong nền thơ ca Việt Nam hiện đại, Xuân Quỳnh luôn được biết đến như một nữ thi sĩ của tình yêu. Thơ bà là sự kết tinh của những cảm xúc nồng nàn, tha thiết nhưng cũng đầy trăn trở, lo âu về sự bền vững của hạnh phúc. Bài thơ "Hoa Cỏ May" là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách ấy, nơi nhà thơ đã khéo léo sử dụng cấu tứ và hệ thống hình ảnh để gửi gắm nỗi lòng sâu kín của mình.
Bài thơ được xây dựng dựa trên một cấu tứ đối lập đầy tinh tế. Đó là sự đối lập giữa những hình ảnh của thiên nhiên vô tri, vĩnh cửu như "cát vắng", "sông đầy", "cây ngắn ngơ" với những cảm xúc và nỗi lòng vô cùng phức tạp, mong manh của con người. Mở đầu là một không gian có vẻ tĩnh lặng, dường như đang chuẩn bị cho những cảm xúc mãnh liệt sẽ đến. Tuy nhiên, nỗi buồn không chỉ đến từ sự cô độc của thiên nhiên mà còn là nỗi băn khoăn của chính người phụ nữ khi hoài niệm về quá khứ ("Lối cũ em về nay đã thu").
Điểm đặc sắc của bài thơ nằm ở cách nhà thơ xây dựng các hình ảnh mang tính biểu tượng. Hình ảnh trung tâm và cũng là tựa đề bài thơ - "hoa cỏ may" - đã thể hiện rõ nhất nỗi lo âu, trắc trở trong tình yêu. Hoa cỏ may dễ bám vào áo, gợi cảm giác về một sự gắn bó, quấn quýt. Nhưng cũng chính sự dễ dính, dễ rơi ấy lại tượng trưng cho một tình yêu mỏng manh, có thể tan biến bất cứ lúc nào. Nó không chỉ đơn thuần là một bông hoa mà còn là biểu tượng cho những vụn vặt, lo lắng mà tình yêu mang lại: "Áo em sơ ý có găm đầy".
Bên cạnh đó, các hình ảnh thiên nhiên cũng được sử dụng một cách đắt giá. "Mây trắng bay đi cùng với gió" gợi cảm giác về sự trôi nổi, vô định, không thể níu giữ. Nó đối lập với khao khát về một tình yêu bền vững. Những hình ảnh như "lời yêu mỏng mảnh như màu khói" hay "đắng cay gửi lại bao mùa cũ" càng làm nổi bật nỗi lo sợ về sự phai nhạt, tan biến của tình yêu, của lời thề. Tình yêu, dù nồng nàn đến mấy, vẫn có thể trở thành "màu khói" phai nhạt, hoặc để lại những nỗi đắng cay của quá khứ.
Tóm lại, "Hoa Cỏ May" của Xuân Quỳnh là một bài thơ giàu giá trị nghệ thuật và cảm xúc. Bằng cách sử dụng cấu tứ đối lập tinh tế và hệ thống hình ảnh giàu sức gợi, nhà thơ đã phơi bày một tâm hồn phụ nữ tha thiết khao khát yêu và được yêu, nhưng cũng luôn trăn trở, lo âu về sự mong manh của hạnh phúc. Bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc bởi sự chân thành, giản dị mà sâu sắc, trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh, mãi mãi đi cùng với những nỗi niềm rất đỗi đàn bà trong tình yêu.