Dưới đây là bài văn nghị luận phân tích những đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong truyện ngắn "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân:
Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông có vị trí quan trọng và đóng góp không nhỏ vào nền văn học dân tộc. Các tác phẩm của Nguyễn Tuân luôn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc mặc dù chúng được viết theo lối văn du kí khá tự do. Một trong những nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân là sự dữ dội, hung bạo và huyền bí. Truyện ngắn Chữ người tử tù là tác phẩm xuất sắc thể hiện rõ nhất điều này.
Chữ người tử tù diễn ra trong bối cảnh lai tân, khi mà triều đình chỉ chăm chăm lo vinh hoa phú quý, bỏ bê đời sống nhân dân khiến cho cuộc sống của họ ngày càng cực khổ. Trong đó, nổi bật lên là hai nhân vật chính với những biểu hiện khác nhau của cái đẹp. Huấn Cao là người có tài viết chữ rất đẹp nhưng do chống lại triều đình nên đã bị kết án tử hình. Còn viên quản ngục và thầy thơ lại là những người thích chơi chữ, ngưỡng mộ cái đẹp. Huấn Cao là một con người tài hoa uyên bác, được biết đến với tài viết chữ rất đẹp, "chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm". Cái tài của ông khiến cho viên quản ngục khao khát được treo tấm lụa trắng tinh trên đó có viết những nét chữ tuyệt đẹp của ông Huấn Cao. Nhưng trong mắt Huấn Cao, viên quản ngục chỉ là một kẻ tầm thường, trong nghề nghiệp của hắn không có gì đáng tự hào. Chính vì vậy, thái độ của Huấn Cao đối với viên quản ngục khá khinh bạc, coi thường.
Trong truyện, Huấn Cao còn là một người có khí phách hiên ngang ngút trời, bất khuất kiên cường. Ông vốn là lãnh tụ của khởi nghĩa nông dân. Khi bị bắt, đang bị giam ở nhà giam tỉnh Sơn, ông vẫn giữ được khí phách hiên ngang, không chịu khuất phục. Không chỉ vậy, ông còn coi thường những kẻ đại diện cho quyền lực thống trị. Với bọn lính gác, ông thản nhiên nhận rượu thịt như đó là việc vẫn làm hằng ngày. Trước mặt bọn lính gác, ông không hề run sợ, sợ hãi, ông vẫn tỏ rõ khí phách của mình. Khi viên quản ngục xuống tận phòng giam hỏi han ân cần, chu đáo, Huấn Cao tỏ ra khinh bạc đến điều: "Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây". Vào thời điểm viên quản ngục cho biết sẽ trọng đãi ông, coi ông như một bậc thần thánh, Huấn Cao đã cười nhạt ngon lành nói "ta cảm ơn lòng tốt của các người. Tuy rằng ta đây là kẻ tử tù, nhưng chưa bao giờ là kẻ thô thiển. Biết đâu được, đến ngày hôm nay, ta lại phải cảm ơn một kẻ đã biệt đãi ta". Cách trả lời ngang tàng, ngạo mạn như vậy, quả thật từ một viên quản ngục, Huấn Cao biến thành người trừng trị cả xã hội tàn bạo.
Không chỉ vậy, Huấn Cao còn là một người có tấm lòng cao thượng, một người biết trân trọng và hiểu hết được giá trị của cái đẹp. Bởi vậy, ông mới chịu cho chữ viên quản ngục vì cảm động trước tấm lòng của viên quản ngục đối với cái đẹp. Huấn Cao cũng đã khẳng khái nói rằng: "ta cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài của các ngươi... Thiếu chút nữa ta phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ". Như vậy, qua hình tượng nhân vật Huấn Cao, Nguyễn Tuân đã gửi gắm tới bạn đọc triết lí nhân sinh sâu sắc. Đó là lẽ sống cao đẹp của con người: "Sách vở đầy bốn vách/ Chẳng ngoài bốn chữ trừ tà."
Về nghệ thuật, truyện đã thể hiện tài năng của Nguyễn Tuân trong việc tạo dựng tình huống truyện độc đáo, khắc họa nhân vật sắc nét, ngòi bút hiện thực đan xen chất lãng mạn khiến cho truyện vừa kịch tính vừa cổ xưa. Ngoài ra, ngôn ngữ trang trọng giàu hình ảnh sinh động cũng là một trong những yếu tố quan trọng giúp Nguyễn Tuân thể hiện thành công chủ đề của tác phẩm.
Với ngôn ngữ sắc sảo, giàu hình ảnh, truyện ngắn Chữ người tử tù đã miêu tả thành công hình tượng nhân vật Huấn Cao - một con người tài hoa, có cái tâm trong sáng và khí phách hiên ngang bất khuất. Qua đó nhà văn thể hiện quan niệm về cái đẹp, khẳng định sự bất tử của cái đẹp và bộc lộ thầm kín tấm lòng yêu nước.