Nguyễn Tuân được mệnh danh là "nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp". Ông có vị trí và ý nghĩa quan trọng đối với nền văn học Việt Nam. Trước cách mạng ông thoát li hiện thực, tìm về một thời vang bóng, tập "Vang bóng một thời" chính là tập truyện tiêu biểu nhất cho phong cách của ông trước cách mạng. Trong đó ta không thể không nhắc đến "Chữ người tử tù" với niềm trân trọng thú viết chữ tao nhã truyền thống.
Truyện lấy bối cảnh ở nhà tù, nơi mà cái xấu xa, cái tàn bạo đang ngự trị. Nhưng ở đây, những con người đang lầm đường lạc lối lại hiện lên với một vẻ đẹp thanh cao, thuần khiết. Đó là vẻ đẹp của cái tâm, của khí phách anh hùng. Nhân vật chính là Huấn Cao - một kẻ cầm đầu bọn phản loạn dám đứng lên chống lại triều đình. Trước hết, ông là người tài hoa, nghệ sĩ, có tài viết chữ đẹp. Nét chữ của ông là sự kiêu hãnh của một con người hào hoa, thanh cao. Không chỉ vậy, ông còn có cái tâm hồn nghệ sĩ, biết trân trọng và yêu quý cái đẹp. Nếu chỉ dừng lại ở đó, Huấn Cao sẽ chưa phải là nhân vật chính trong truyện. Nguyễn Tuân đã để ông trở thành biểu tượng của ánh sáng, của âm thanh trong tác phẩm. Ánh sáng và âm thanh là cái đẹp mà tác giả muốn hướng tới. Một người tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng nhưng vẫn viết chữ đẹp, viết chữ trên tấm lụa trắng tinh. Mỗi con chữ là mỗi tác phẩm nghệ thuật. Chữ chứa đựng khí phách, hoài bão của người viết. Những nét chữ tươi tắn, đĩnh đạc nói lên cái tâm, cái chí của Nguyễn Tuân: "Ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ". Huấn Cao không màng vinh hoa phú quý, sẵn sàng dùng ngòi bút để trao ơn, đền đáp nghĩa. Đó là khi ông nói với quản ngục: "Ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ". Huấn Cao không chỉ là người nghệ sĩ tài hoa, ông còn là người anh hùng có khí phách hiên ngang. Người anh hùng ấy dám đứng lên chống lại triều đình vì nhân dân, vì nghĩa lớn. Khi ở trong tù, ông vẫn thản nhiên ăn thịt, uống rượu mà không hề quan tâm đến những âm mưu đen tối của chế độ cũ. Khí chất người anh hùng thể hiện qua thái độ "thản nhiên" trước cái chết. Cái chết có thể đến với ông bất cứ lúc nào, nhưng ông vẫn bình thản đón nhận điều đó.
Nhân vật tiếp theo phải kể đến là viên quản ngục - một người có số phận bi kịch. Về bản chất, ông là người tốt, sống có đạo đức, có tâm hiến. Ông khao khát có được chữ của Huấn Cao để treo trong nhà, nhưng lại sợ hãi, e dè trước sự ngang tàng, táo bạo của ông Huấn. Nguyễn Tuân đã đặt nhân vật vào tình huống đầy éo le: một bên là chữ, một bên là mệnh. Nhưng cuối cùng, ông đã quyết định chọn chữ, bởi "những người chọc trời khuấy nước họ đâu có chịu khuất phục, cúi đầu". Hành động xin chữ của quản ngục thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của ông, một tâm hồn trong trẻo, thanh cao.
Cuối cùng là hình tượng nhân vật Huấn Cao. Ông là một người có tài năng, khí phách hơn người, dũng cảm, kiên cường. Ông dám đứng lên chống lại triều đình để đòi công bằng cho thầy trò Quản Ngọc. Sự dũng cảm, kiên cường của ông thể hiện rõ nét qua hành động "đứng thẳng người và lạc quan chào đón cái chết". Hình ảnh người tử tù hiên ngang, lẫm liệt bước ra pháp trường đã khép lại tác phẩm, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
Với việc xây dựng thành công hai nhân vật Huấn Cao và viên quản ngục cùng tình huống truyện độc đáo, tác phẩm đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Nó là minh chứng cho tài năng và tâm huyết của Nguyễn Tuân trong việc khám phá và tôn vinh vẻ đẹp con người.
"Chữ người tử tù" là một truyện ngắn xuất sắc, thể hiện tài năng nghệ thuật và tư tưởng nhân sinh quan cao đẹp của Nguyễn Tuân. Tác phẩm ca ngợi cái đẹp, cái thiện lương, đồng thời phê phán xã hội thối nát, tàn bạo. Qua đó, tác giả khẳng định rằng dù trong hoàn cảnh nào, con người vẫn luôn hướng đến cái đẹp, cái chân thiện mỹ.