phân loại đường đơn,đường đa,đường đôi gồm cấu tạo đại diện và vai trò

Dưới đây là phân loại ba nhóm cacbohydrat chính: đường đơn (monosaccharide), đường đôi (disaccharide) và đường đa (polysaccharide), kèm theo cấu tạo, ví dụ tiêu biểu và vai trò sinh học của mỗi nhóm. 1. ĐƯỜNG ĐƠN (Monosaccharide) - Cấu tạo: • Công thức chung CₙH₂ₙOₙ (thường n = 3–7). • Dạng mạch hở (aldehyde – đường aldose, hoặc ketone – đường ketose) và có thể vòng hóa thành mạch 5 (furanose) hoặc mạch 6 (pyranose). - Ví dụ tiêu biểu: • Glucose (aldohexose, mạch 6 vòng pyranose) • Fructose (ketohexose, mạch 5 vòng furanose) • Galactose (aldohexose, đồng phân của glucose) - Vai trò chính: • Cung cấp năng lượng tức thời (phân giải qua glycolysis → ATP). • Thành phần cấu trúc của disaccharide, polysaccharide, nucleotide (RNA, DNA). • Tham gia điều hòa đường huyết (insulin, glucagon). 2. ĐƯỜNG ĐÔI (Disaccharide) - Cấu tạo: • Hai monosaccharide liên kết qua liên kết glycosidic (α hoặc β). • Thường mất một phân tử nước khi kết hợp. - Ví dụ tiêu biểu: • Sucrose (glucose α-1→2 fructose) – đường mía, đường ăn. • Lactose (galactose β-1→4 glucose) – đường sữa. • Maltose (glucose α-1→4 glucose) – sản phẩm thủy phân tinh bột. - Vai trò chính: • Vận chuyển đường (sucrose trong thực vật). • Cung cấp năng lượng nhanh (tiêu hóa thành monosaccharide). • Thành phần dinh dưỡng trong sữa, mật ong, rượu nấu… 3. ĐƯỜNG ĐA (Polysaccharide) - Cấu tạo: • Hàng chục đến hàng nghìn đơn vị monosaccharide nối với nhau qua liên kết glycosidic. • Có thể mạch thẳng hoặc phân nhánh tùy loại liên kết (α-1→4, α-1→6, β-1→4…). - Ví dụ tiêu biểu và cấu trúc: • Tinh bột (starch): – Amylose: mạch thẳng, liên kết α-1→4. – Amylopectin: mạch phân nhánh, liên kết α-1→4 chính và α-1→6 tại điểm nhánh. • Glycogen (dự trữ ở gan, cơ): mạch phân nhánh dày, liên kết α-1→4 và α-1→6, nhiều nhánh hơn amylopectin. • Cellulose (thành tế bào thực vật): mạch thẳng, liên kết β-1→4, liên kết hydro bền vững → sợi chắc. - Vai trò chính: • Dự trữ năng lượng: tinh bột (thực vật), glycogen (động vật). • Cấu trúc và nâng đỡ: cellulose (vách tế bào thực vật), chitin (vỏ động vật giáp xác). • Điều hòa quá trình tiêu hóa (chất xơ không hoà tan).