Trong xu thế toàn cầu hóa mạnh mẽ hiện nay, con người và các quốc gia ngày càng có nhiều cơ hội giao lưu, hợp tác, tiếp nhận tinh hoa từ các nền văn hóa khác nhau. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là nguy cơ hòa tan, đánh mất đi những giá trị riêng biệt vốn làm nên bản sắc của mỗi dân tộc. Vì vậy, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay.
Trước hết, cần hiểu bản sắc dân tộc là gì. Bản sắc dân tộc là tập hợp những giá trị vật chất và tinh thần đặc trưng, được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử, tạo nên nét riêng biệt và bản lĩnh của dân tộc. Với người Việt Nam, đó là tiếng Việt giàu đẹp, là áo dài duyên dáng, là những phong tục tập quán, làng nghề truyền thống, điệu hò câu hát, là những giá trị nhân văn như lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, ý chí kiên cường bất khuất. Tất cả đã trở thành cốt lõi làm nên hồn cốt Việt Nam, giúp dân tộc ta đứng vững trước bao sóng gió lịch sử.
Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc có ý nghĩa to lớn. Trước hết, đó là cách để mỗi người khẳng định căn cước, tự hào về gốc rễ và truyền thống của mình. Một dân tộc mất bản sắc cũng giống như một cây mất đi bộ rễ, sẽ không thể tồn tại lâu bền. Bản sắc dân tộc còn là nền tảng tinh thần giúp chúng ta tiếp thu văn hóa thế giới mà không bị hòa tan, biết chắt lọc cái hay cái đẹp để làm giàu thêm cho văn hóa dân tộc. Đồng thời, việc phát huy những giá trị truyền thống còn góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam đến bạn bè quốc tế, tạo nên sức mạnh mềm trong hội nhập.
Thực tế hiện nay, bên cạnh những biểu hiện tích cực như nhiều bạn trẻ tìm về áo dài, nhã nhạc cung đình, ca trù, hay tích cực quảng bá ẩm thực Việt trên thế giới, vẫn còn tồn tại những hiện tượng đáng lo ngại. Không ít người sính ngoại, coi thường tiếng Việt, thậm chí lai căng trong lối sống, chạy theo những trào lưu thiếu chọn lọc. Một bộ phận giới trẻ dần thờ ơ với truyền thống, không còn mặn mà với phong tục ngày Tết, lễ hội quê hương. Đó là những biểu hiện của sự phai nhạt bản sắc, cần được cảnh tỉnh kịp thời.
Để giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, cần có sự chung tay của toàn xã hội. Nhà nước cần có chính sách bảo tồn, tôn vinh di sản văn hóa, tạo điều kiện cho văn hóa truyền thống phát triển song song với văn hóa hiện đại. Các trường học cần tăng cường giáo dục văn hóa dân tộc, để học sinh hiểu và yêu những giá trị của cha ông. Bản thân mỗi người, đặc biệt là thanh niên, cần ý thức tự rèn luyện: nói và viết tiếng Việt chuẩn mực, giữ gìn phong tục, nếp sống văn minh, đồng thời tự hào giới thiệu văn hóa Việt với bạn bè quốc tế. Khi mỗi cá nhân biết tự gìn giữ, cả dân tộc sẽ thêm vững mạnh trong dòng chảy hội nhập.
Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc không đồng nghĩa với khép mình trong truyền thống, mà là biết kế thừa, phát triển và sáng tạo để những giá trị ấy luôn sống động, phù hợp với thời đại. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa dân tộc và nhân loại, để vừa giữ được bản lĩnh Việt Nam, vừa làm giàu thêm bản sắc ấy trong môi trường toàn cầu.
Tóm lại, bản sắc dân tộc là tài sản vô giá mà cha ông đã hun đúc qua bao đời. Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc chính là gìn giữ linh hồn, cốt cách của dân tộc Việt. Mỗi người, bằng những hành động nhỏ bé nhưng thiết thực, hãy góp phần để bản sắc ấy luôn bền vững, tỏa sáng trong hiện tại và mai sau.