Viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học (thơ Song thất lục bát)

Đèo Ngang là một trong nhữngtác phẩm nổi tiếng nhất của Bà Huyện Thanh Quan. Bài thơ mang đậm dấu ấn và phong cách sáng tác của nhà thơ. Nổi bật trong bài thơ là bức tranh thiên nhiên núi rừng hoang sơ, vắng lặng để qua đó nói lên tiếng lòng tha thiết của mình với quê hương, đất nước.

Cảnh Đèo Ngang được nhà thơ miêu tả thật hoành tráng và kì vĩ:

Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Thời gian này là thời điểm kết thúc một ngày, chuẩn bị bước vào màn đêm bao phủ. Tác giả đặt từ "xế" vào câu thơ càng tăng thêm phần hoang vắng, heo hút của chốn đèo Ngang. Khung cảnh thiên nhiên được nhà thơ khắc họa vô cùng sinh động và giàu sức sống. Tác giả sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ - từ "chen" cùng với đó là những hình ảnh "đá, lá, hoa" để diễn tả vẻ đẹp đó. Trong hai câu thơ tiếp, con người đã xuất hiện nhưng vô cùng nhỏ bé giữa thiên nhiên hùng vĩ. Nghệ thuật đảo trật tự cú pháp đã nhấn mạnh vào đặc điểm ấy. Không chỉ vậy, từ láy "lom khom" còn chỉ hoạt động gánh củi vất vả. Lúc bấy giờ, mặt trời lặn, màn đêm buông xuống, những người tiều phu mới chịu kết thúc công việc và trở về nhà.

Ở hai câu thơ cuối, khung cảnh thiên nhiên đã trở nên có hồn hơn:

Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Âm thanh tiếng chim cuốc, chim đa đa càng tô đậm thêm cảm giác cô đơn, trống vắng của nhà thơ. Nghệ thuật chơi chữ đã được tận dụng để nói lên tiếng lòng của mình. Bà Huyện Thanh Quan trực tiếp bộc lộ nỗi niềm của mình: "Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc/ Thương nhà mỏi miệng cái da da". Tiếng chim kêu càng khiến con người xót xa hơn, gợi nhắc về tình yêu quê hương, tổ quốc. Dừng chân tại đèo Ngang - địa điểm cao, rộng, thoáng đãng, tầm nhìn mở rộng, tác giả đã phóng tầm mắt ra xa để ngắm nhìn thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ, rộng lớn. Thiên nhiên nơi đây đẹp, thơ mộng, hữu tình nhưng cũng rất đỗi heo hút, hoang vu. Nhà thơ dường như đang rơi vào trạng thái trầm buồn, tâm trạng ủ ê, buồn bã khi nhìn xa chỉ thấy "cỏ cây chen đá, lá chen hoa". Ở câu thơ cuối, cụm từ "ta với ta" từng xuất hiện trong bài thơ "Bạn đến chơi nhà" của Nguyễn Khuyến:

"Đầu trò tiếp khách trầu không có
Bác đến chơi đây ta với ta"

Trong bài thơ của Nguyễn Khuyến, đại từ "ta" chỉ nhà thơ và người bạn - ông bạn già. Còn trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, đại từ "ta" chỉ nhà thơ và những người dân nơi đây. Từ "với" cho thấy mối quan hệ song hành, gắn bó. Qua đó, bà muốn khẳng định dù ở bất cứ đâu thì những người con xa xứ vẫn luôn nhớ về quê hương thân thương, ruột thịt của mình.

Bài thơ "Qua Đèo Ngang" vừa gợi lên một bức tranh về cảnh đẹp thiên nhiên núi rừng hoang sơ, hùng vĩ, vừa gợi ra khung cảnh sống giản dị, đơn sơ mà ấm áp. Từ đó mang lại những cảm xúc, nỗi niềm, riêng tư của tác giả với tình yêu quê hương, đất nước da diết khi xa quê hương, lẻ loi một bóng hình nơi đất khách quê người.