giải chi tiết

Lan Anh Hoàng

1. Tìm một số từ ngữ, hình ảnh miêu tả khung cảnh giông gió trong đoạn trích trên.

Đoạn trích này tập trung vào tâm trạng và sự thay đổi của nhân vật Tua hơn là miêu tả chi tiết khung cảnh giông gió. Tuy nhiên, chúng ta có thể suy ra sự khắc nghiệt của thời tiết qua một số từ ngữ và hình ảnh gián tiếp:

• "nắng lửa": Hình ảnh đối lập với giông gió, gợi sự oi bức, khô cằn của môi trường làm việc.
• "gió cát, khô hạn": Nhấn mạnh điều kiện làm việc khắc nghiệt, thiếu thốn, dễ làm con người mệt mỏi, uể oải.
• "buổi chiều giông gió nọ": Đây là cụm từ trực tiếp nhắc đến giông gió, tuy không miêu tả cụ thể nhưng gợi một không khí nặng nề, có thể là tác nhân dẫn đến sự thay đổi trong nhận thức hoặc cuộc đời của nhân vật.

2. Chỉ ra hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong các câu văn sau: Không sinh thủ. Không khoái lạc. Không tự hành mà tự nguyện kiểm thác, kiểm chế tối đa.

Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ ở đây là việc sử dụng kiểu câu tỉnh lược, lược bỏ chủ ngữ và vị ngữ hoặc một phần quan trọng của vị ngữ để tạo sự ngắn gọn, mạnh mẽ và mang tính khái quát cao. Cụ thể:

• "Không sinh thủ.": Thông thường phải là "Không sinh con, không giữ gìn dòng dõi" hoặc tương tự. Ở đây, "sinh thủ" được rút gọn, có thể hiểu là không quan tâm đến việc duy trì nòi giống, sự tiếp nối.
• "Không khoái lạc.": Lược bỏ "Tìm kiếm", "Theo đuổi" hoặc "Dành cho mình" khoái lạc. Nghĩa là không màng đến những thú vui cá nhân, sự hưởng thụ.
• "Không tự hành mà tự nguyện kiểm thác, kiểm chế tối đa.": Cụm "tự hành" ở đây có thể hiểu là "tự mình làm theo ý muốn cá nhân", "tự mình chiều theo bản thân". Toàn bộ câu được rút gọn tối đa về cấu trúc, chỉ giữ lại những từ khóa quan trọng nhất: hành động (tự hành), ý chí (tự nguyện), mục đích (kiểm thác, kiểm chế).

Việc phá vỡ quy tắc này giúp nhà văn nhấn mạnh lối sống phiêu bạt, vô định, không bị ràng buộc bởi các giá trị truyền thống hay dục vọng cá nhân của nhân vật Tua trong một giai đoạn.

3. Nêu tác dụng của việc sử dụng điểm nhìn của người kể chuyện trong đoạn (1).

Đoạn (1) có thể là đoạn văn mô tả trạng thái của Tua trước khi có sự thay đổi lớn. Việc sử dụng ngôi kể thứ ba (người kể chuyện giấu mình, toàn tri) có tác dụng:

• Tạo cái nhìn khách quan, toàn diện: Người kể chuyện có thể bao quát mọi khía cạnh, mọi suy nghĩ, cảm xúc, hành động của nhân vật mà không bị giới hạn bởi góc nhìn chủ quan của nhân vật.
• Miêu tả sâu sắc nội tâm nhân vật: Người kể chuyện có thể đi sâu vào phân tích, lý giải những trạng thái tâm lý phức tạp của nhân vật, như sự vô cảm, sự mệt mỏi, sự trống rỗng.
• Giúp độc giả dễ dàng theo dõi diễn biến tâm lý: Bằng cách miêu tả chi tiết, người kể chuyện dẫn dắt độc giả hiểu rõ hơn về sự biến đổi bên trong nhân vật trước khi có tác động từ bên ngoài.

Tuy nhiên, nếu đoạn (1) là đoạn miêu tả chi tiết những gì Tua đã trải qua, thì người kể chuyện thứ ba giúp phơi bày rõ nét sự cô độc, sự chai sạn và nỗi mệt mỏi tích tụ trong suốt một quá trình dài làm việc trong điều kiện khắc nghiệt.

4. Nhận xét của anh/chị về sự thay đổi của nhân vật Tua qua hai đoạn văn sau:

• Đoạn 1 (trạng thái ban đầu): "Vô cảm như ao không cá, như đã không màu, lị ra, như không thèm biết đến thời gian, hoàn cảnh. Dầm mình trong nắng lửa, trong gió cát, khô hạn. Chải chải trong công việc nặng nhọc. Hôm mai suốt ngày suốt tuần, cơm ăn, nước uống, thậm chí đến cả nghỉ ngơi tỷ chút cũng không màng."
• Nhận xét: Nhân vật Tua ở trạng thái này là một con người mệt mỏi, kiệt quệ, chai sạn và vô cảm trước cuộc đời. Điều kiện làm việc khắc nghiệt (nắng lửa, gió cát, khô hạn, công việc nặng nhọc) đã bào mòn sức sống, khiến anh ta sống trong một vòng lặp vô nghĩa, không còn cảm nhận được thời gian, hoàn cảnh, thậm chí cả nhu cầu cơ bản như ăn uống, nghỉ ngơi cũng bị xem nhẹ. Sự vô cảm ở đây là một dạng tự vệ tiêu cực trước sự khắc nghiệt của cuộc sống.
• Đoạn 2 (sau sự thay đổi): "Tua là vậy, kể từ buổi chiều giông gió nọ. Một linh hồn xa lạ từ đâu đó đã nhập vào thể xác khô cằn héo hắt của Tua, khiến Tua bỗng như cây có gặp cơn mưa móc trở nên tươi nhuận."
• Nhận xét: Sự thay đổi của Tua là một sự hồi sinh kỳ diệu. "Một chiều giông gió nọ" dường như là một cột mốc, một yếu tố ngoại cảnh hoặc nội tại nào đó đã tác động mạnh mẽ, mang đến "một linh hồn xa lạ" - có thể hiểu là một nguồn năng lượng mới, một ý nghĩa sống mới, một tinh thần mới. Sự "tươi nhuận" của Tua lúc này được ví von như "cây có gặp cơn mưa móc", cho thấy anh ta đã được tiếp thêm sức sống, tìm lại được sự rung động, sự kết nối với cuộc sống, thoát khỏi trạng thái vô cảm, héo hon trước đó. Sự thay đổi này mang tính đột phá và đầy hy vọng.

5. Anh chị hãy trình bày suy nghĩ về sức mạnh tinh thần của con người lao động trong thời kỳ đổi mới qua đoạn trích trên (trình bày khoảng 5-7 dòng).

Đoạn trích gợi lên hình ảnh người lao động trong thời kỳ đầu đổi mới với nhiều gian khó. Tuy nhiên, sức mạnh tinh thần của họ không bị khuất phục. Dù phải đối mặt với điều kiện làm việc khắc nghiệt, sự mệt mỏi, thậm chí cả sự vô cảm tạm thời, nhưng khi có "linh hồn xa lạ" - tức là động lực, lý tưởng, hoặc sự thấu hiểu sâu sắc về ý nghĩa công việc, họ có thể hồi sinh mạnh mẽ. Điều này cho thấy, dù cuộc sống có thử thách đến đâu, sức mạnh tinh thần, ý chí vươn lên và tìm thấy ý nghĩa trong lao động là yếu tố then chốt giúp con người vượt qua gian khó, làm cho cuộc sống trở nên "tươi nhuận" và có giá trị hơn.

II. VIỆT (6 điểm)

Câu 1 (2 điểm): Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích bức tranh hiện thực cuộc sống trong đoạn trích "Một chiều giông gió" ở phần Đọc hiểu.

Đoạn trích "Một chiều giông gió" đã khắc họa một bức tranh hiện thực đầy thử thách của cuộc sống con người lao động trong thời kỳ đầu đổi mới. Qua hình ảnh nhân vật Tua, ta thấy rõ sự khắc nghiệt của hoàn cảnh: "nắng lửa", "gió cát", "khô hạn" - những yếu tố thiên nhiên gò bó, bào mòn thể chất. Công việc thì "nặng nhọc", kéo dài không ngừng nghỉ ("Hôm mai suốt ngày suốt tuần"), khiến con người rơi vào trạng thái kiệt quệ, thậm chí "không màng" đến nhu cầu cơ bản nhất là ăn uống, nghỉ ngơi. Bức tranh này không chỉ là sự khắc nghiệt về vật chất mà còn phơi bày sự đơn điệu, vô cảm, một lối sống "không sinh thủ, không khoái lạc", nơi mà các giá trị truyền thống và khát vọng cá nhân dường như bị lãng quên. Tuy nhiên, ẩn sau bức tranh xám xịt ấy, đoạn trích cũng hé mở về sức sống tiềm tàng, khả năng hồi sinh mạnh mẽ của con người khi tìm thấy động lực và ý nghĩa mới trong cuộc sống.

Câu 2 (4 điểm): Từ gợi dẫn trên, anh chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) bàn về vấn đề giữ gìn nhân cách của người trẻ trong bối cảnh hiện nay.

Mở bài:

Giới thiệu chung về tầm quan trọng của nhân cách và bối cảnh xã hội hiện nay có nhiều yếu tố tác động đến việc hình thành và giữ gìn nhân cách của người trẻ. Dẫn dắt từ ý của Ma Văn Kháng về "sức mạnh tinh thần" và "chất men say âm thầm" có thể là nền tảng cho việc bàn luận về nhân cách.

Thân bài:

1. Giải thích vấn đề:

• Nhân cách là gì? (Phẩm chất đạo đức, tư tưởng, ý chí, lối sống của con người, thể hiện qua hành động và cách ứng xử).
• Tại sao việc giữ gìn nhân cách lại quan trọng, đặc biệt đối với người trẻ? (Là nền tảng xây dựng tương lai cá nhân, đóng góp cho xã hội, là yếu tố phân biệt con người với sự "héo hon", "vô cảm").
• Bối cảnh xã hội hiện nay tác động đến việc giữ gìn nhân cách như thế nào?
• Mặt tích cực: Tiếp cận thông tin đa dạng, có nhiều cơ hội học hỏi, phát triển bản thân, giao lưu văn hóa.
• Mặt tiêu cực (cần tập trung phân tích):
• Sự tác động của mặt trái thị trường, chủ nghĩa tiêu dùng: "Khát muốn đồng tiền" có thể làm lu mờ giá trị đạo đức.
• Sự bùng nổ thông tin trên mạng xã hội: Dễ bị ảnh hưởng bởi những luồng tư tưởng lệch lạc, sống ảo, chạy theo xu hướng bề nổi, "anh hùng lửa rơm" (danh tiếng ảo).
• Lối sống cá nhân vị kỷ, hưởng thụ: Bỏ quên các giá trị "âm thầm bên bị" như lòng nhân ái, sự sẻ chia, tinh thần trách nhiệm.
• Thế giới phẳng, dễ dàng tiếp cận cái xấu: Ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi.

1. Phân tích và chứng minh:

• Phân tích biểu hiện của việc "giữ gìn nhân cách" ở người trẻ:
• Biết phân biệt đúng sai, tốt xấu, không chạy theo số đông tiêu cực.
• Có ý thức rèn luyện đạo đức, tu dưỡng bản thân (lòng trung thực, tự trọng, trách nhiệm, kiên trì, dũng cảm...).
• Biết yêu thương, tôn trọng, sẻ chia với người khác.
• Có ý chí vươn lên, không ngại khó khăn, không sa vào lối sống buông thả.
• Biết xây dựng giá trị nội tại, tránh xa những phù phiếm, bề ngoài.
• Lấy dẫn chứng (có thể là thực tế, báo chí, sách vở, phim ảnh...):
• Nêu gương những tấm gương người trẻ sống đẹp, có nhân cách, cống hiến cho xã hội.
• Phân tích những hành vi lệch chuẩn, những hệ lụy khi người trẻ đánh mất nhân cách. (Ví dụ: những vụ việc tiêu cực trên mạng, sự thiếu tôn trọng trong giao tiếp, sự thờ ơ với cộng đồng...).
• Liên hệ với ý "chất men say âm thầm bên bị": Khẳng định giá trị của những phẩm chất đạo đức sâu sắc, bền vững, âm thầm nuôi dưỡng tâm hồn và tạo nên sức mạnh nội tại, khác với "anh hùng lửa rơm" hay sự chạy theo tiền tài bề ngoài. Sức mạnh tinh thần này chính là cốt lõi của nhân cách.

1. Bàn luận về giải pháp:

• Đối với bản thân người trẻ:
• Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của nhân cách.
• Tích cực học tập, rèn luyện đạo đức, trau dồi kiến thức.
• Biết chọn lọc thông tin, tránh xa những ảnh hưởng tiêu cực.
• Xây dựng cho mình lý tưởng sống, mục tiêu rõ ràng.
• Tìm kiếm những "chất men say âm thầm" từ sách vở, từ những tấm gương tốt, từ những hoạt động ý nghĩa.
• Đối với gia đình:
• Quan tâm, định hướng, giáo dục con cái về đạo đức, lối sống.
• Làm gương cho con cháu.
• Đối với nhà trường:
• Đưa các tiết học về kỹ năng sống, giáo dục đạo đức vào chương trình một cách hiệu quả.
• Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm ý nghĩa.
• Đối với xã hội:
• Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, lên án những hành vi lệch chuẩn.
• Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, lan tỏa giá trị tốt đẹp.
• Nhà nước có các chính sách, quy định để quản lý chặt chẽ hơn các kênh thông tin, đặc biệt là mạng xã hội.

Kết bài:

Khẳng định lại tầm quan trọng của việc giữ gìn nhân cách đối với người trẻ, nhấn mạnh đây là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía. Liên hệ lại với thông điệp của đoạn trích, sức mạnh nội tại, "chất men say âm thầm" mới là nền tảng vững chắc để người trẻ xây dựng một tương lai tốt đẹp cho bản thân và cho đất nước.