ĐỀ 56: Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi

: Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích trên là tự sự. Đoạn trích kể lại câu chuyện về việc cờ bạc của nhân vật "anh" với những chi tiết cụ thể như "hết khăn đến áo, dây lưng cùng quần".

: Câu tục ngữ "Cờ bạc là bác thằng bần/Cửa nhà bán hết tra chân vào cùm" đã khái quát được tác hại to lớn mà cờ bạc gây ra cho con người. Cờ bạc không chỉ khiến người chơi mất đi tài sản, tiền bạc mà còn dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn như bị bắt giam, tù tội.

: Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong câu thơ "Hết khăn đến áo, dây lưng cùng quần" nhằm nhấn mạnh mức độ tiêu tốn tài sản của người chơi cờ bạc. Việc liệt kê hàng loạt những thứ bị mất đi (khăn, áo, dây lưng, quần) tạo nên cảm giác tiếc nuối, xót xa cho người đọc. Đồng thời, biện pháp này cũng góp phần tăng tính sinh động, hấp dẫn cho câu thơ.

: Ý nghĩa của câu tục ngữ "Cờ bạc là bác thằng bần" là phê phán thói hư tật xấu của cờ bạc. Cờ bạc không chỉ là trò chơi giải trí đơn thuần mà còn là nguyên nhân dẫn đến nghèo khổ, túng quẫn. Nó khiến con người trở nên sa đọa, nghiện ngập, thậm chí là phạm tội.

: Bài học rút ra từ câu tục ngữ "Cờ bạc là bác thằng bần" là cần phải tránh xa cờ bạc để bảo vệ bản thân và gia đình. Cờ bạc là một thú vui nguy hiểm, nó có thể hủy hoại cuộc sống của bất kỳ ai nếu không biết kiềm chế. Hãy luôn giữ vững lập trường, kiên quyết nói không với cờ bạc để xây dựng một xã hội lành mạnh, văn minh.

câu 1: - Thể thơ: Lục bát
- Phương thức biểu đạt chính: Biểu cảm

câu 2: Trong câu thơ đầu tiên, từ "có chừng" có thể được hiểu là sự giới hạn hoặc mức độ nhất định về số lượng hoặc thời gian. Tuy nhiên, trong ngữ cảnh của bài thơ, nó còn mang thêm sắc thái ý nghĩa khác. Từ "có chừng" ở đây không chỉ đơn thuần là miêu tả mà còn ẩn chứa sự mỉa mai và châm biếm đối với nhân vật chính. Nó cho thấy rằng những hành động, suy nghĩ hay cảm xúc của nhân vật đều bị giới hạn bởi những ràng buộc xã hội, những quy tắc đạo đức hay những áp lực từ bên ngoài. Điều này tạo nên một tầng nghĩa sâu sắc hơn cho câu thơ, khiến cho người đọc phải suy ngẫm về bản chất con người và những giới hạn mà họ phải đối mặt trong cuộc sống.

câu 3: Câu thơ thứ hai trong bài thơ "Tự tình" sử dụng biện pháp tu từ liệt kê không tăng tiến với những sự vật được sắp xếp theo trình tự từ nhỏ đến lớn, từ gần đến xa: khăn, áo, dây lưng, quần. Cách liệt kê này tạo nên hiệu quả nghệ thuật đặc biệt:

* Nhấn mạnh nỗi buồn: Việc liệt kê những vật dụng đơn sơ, giản dị càng làm nổi bật sự cô đơn, trống trải của nhân vật trữ tình.
* Gợi tả tâm trạng: Sự lặp lại của động từ "với" và việc liệt kê những vật dụng quen thuộc gợi lên cảm giác nhàm chán, tẻ nhạt, thể hiện sự bế tắc, bất lực trước cuộc sống.
* Thể hiện sự bất lực: Những vật dụng ấy đều là những thứ rất bình thường, thậm chí tầm thường, nhưng chúng lại trở thành biểu tượng cho sự cô đơn, lạc lõng của con người.

Cách liệt kê theo thứ tự từ ngoài vào trong cũng góp phần tạo nên nhịp điệu chậm rãi, u buồn cho câu thơ, khiến người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về nỗi lòng của tác giả.

câu 4: - Tại sao nói bài ca dao này chứa đựng một sự mâu thuẫn (nghịch lý) giữa lời nói và hành động của nhân vật "anh" ?
- Bài ca dao thể hiện sự mâu thuẫn giữa lời nói và hành động của nhân vật "anh". Lời nói của anh ta thể hiện sự hào phóng, rộng lượng khi mời cô gái ăn miếng trầu nhưng hành động lại thể hiện sự keo kiệt, bủn xỉn khi chỉ đưa ra những thứ tầm thường như cau, trầu. Sự mâu thuẫn này cho thấy tính cách giả dối, ích kỷ của nhân vật "anh", đồng thời cũng phản ánh thực trạng xã hội phong kiến với nhiều bất công, áp bức.
- Bài ca dao trên muốn gửi gắm thông điệp gì về tệ nạn xã hôi? Hãy viết một câu khẩu hiệu (slogan) ngắn gọn để khuyên răn về vấn đề này.
- Thông qua việc miêu tả hành động của nhân vật "anh", bài ca dao muốn phê phán thói keo kiệt, bủn xỉn trong xã hội. Đây là một tệ nạn xã hội cần được lên án và loại bỏ. Để khuyến khích mọi người sống đẹp, sống có trách nhiệm, chúng ta có thể viết slogan sau: "Sống đẹp - Sống có trách nhiệm!". Slogan này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sống đẹp, sống có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình và cộng đồng.