Bài 6. Thạch quyển. Thuyết kiến tạo mảng SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức

Lý thuyết

>> Xem chi tiết: Lý thuyết thạch quyển, thuyết kiến tạo mảng

? mục 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 21 SGK Địa lí 10

Đọc thông tin trong mục 1 và hình 6.1, hãy:

- Nêu khái niệm thạch quyển và giới hạn của thạch quyển.

- Phân biệt sự khác nhau giữa vỏ Trái Đất và thạch quyển.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin trong mục 1 và quan sát hình 6.1 SGK.

- Nhớ lại kiến thức đã học về đặc điểm của vỏ Trái Đất.

Lời giải chi tiết:

- Thạch quyển là phần trên cùng của Trái Đất, bao gồm vỏ Trái Đất và phần cứng mỏng phía trên của man-ti.

- Giới hạn thạch quyển: độ dày khoảng 100 km.

- Phân biệt sự khác nhau giữa vỏ Trái Đất và thạch quyển:

? mục 2

Trả lời câu hỏi 1 mục 2 trang 23 SGK Địa lí 10

Dựa vào hình 6.2, hãy xác định các mảng kiến tạo của Trái Đất.

Hình 6.2. Lược đồ các mảng kiến tạo của Trái Đất

Phương pháp giải:

Quan sát hình 6.2.

Lời giải chi tiết:

Trên Trái Đất có 7 mảng kiến tạo lớn:

- Mảng Âu - Á;

- Mảng Bắc Mỹ;

- Mảng Nam Mỹ;

- Mảng Thái Bình Dương;

- Mảng Phi;

- Mảng Nam Cực;

- Mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-li-a.

Trả lời câu hỏi 2 mục 2 trang 23 SGK Địa lí 10

Dựa vào thông tin trong mục 2, hãy trình bày nội dung chính của thuyết kiến tạo mảng.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin trong mục 2 (Thuyết kiến tạo mảng).

Lời giải chi tiết:

Nội dung chính của thuyết kiến tạo mảng:

- Thuyết kiến tạo mảng đề cập đến sự chuyển động của các mảng kiến tạo.

- Nguyên nhân của các hiện tượng kiến tạo, động đất, núi lửa là do sự chuyển dịch một số mảng kiến tạo của Trái Đất.

- Có 7 mảng kiến tạo lớn và các mảng nhỏ. Mỗi mảng kiến tạo thường bao gồm cả phần lục địa và phần đáy đại dương, nhưng có mảng chỉ có phần đáy đại dương.

- Các mảng không đứng yên mà luôn dịch chuyển trên lớp quánh dẻo của manti. Trong khi dịch chuyển, các mảng kiến tạo có thể xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

- Vùng tiếp xúc giữa các mảng kiến tạo là những nơi không ổn định, thường có những hoạt động kiến tạo xảy ra, kèm theo động đất và núi lửa.

Luyện tập

Giải bài luyện tập trang 23 SGK Địa lí 10

Dựa vào thông tin trong mục 2 và các hình 6.3, 6.4, hãy mô tả kết quả khi các mảng kiến tạo xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin trong mục 2 (thuyết kiến tạo mảng) và quan sát các hình 6.3, 6.4.

Lời giải chi tiết:

Kết quả:

- Khi 2 mảng kiến tạo xô vào nhau:

+ Khi 2 mảng lục địa xô vào nhau: hình thành các dãy núi lục địa cao, đồ sộ.

Ví dụ: Dãy Hi-ma-lay-a hình thành do 2 mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-lia và Âu - Á xô vào nhau.

+ Khi 1 mảng đại dương xô húc 1 mảng lục địa: tạo thành các vực biển sâu và dãy núi cao.

Ví dụ: Mảng Na-xca xô húc với mảng Nam Mỹ tạo thành vực biển Pê-ru - Chi-lê và dãy An-đét.

- Khi 2 mảng kiến tạo tách xa nhau: tạo ra vết nứt lớn, macma trào lên tạo thành các dãy núi nằm dọc vết nứt, kèm theo động đất hoặc núi lửa.

Ví dụ: Sống núi ngầm giữa Đại Tây Dương.

Vận dụng

Giải bài vận dụng trang 23 SGK Địa lí 10

Tìm hiểu các vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a, An-đét (vị trí, đặc điểm, sự hình thành).

Phương pháp giải:

Tìm hiểu thông tin trên Internet, sách báo,...

Lời giải chi tiết:

* Vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a

- Vị trí: nằm ở phía bắc của Nam Á.

- Đặc điểm:

+ Hi-ma-lay-a là dãy núi trẻ nhất thế giới về lịch sử địa chất. Đặc điểm đặc trưng nhất là hiện nay nó vẫn còn hoạt động. Theo ước tính, tốc độ nâng lên cao nhất của Hi-ma-lay-a là 1 cm/năm.

+ Có đỉnh Everet cao nhất thế giới (8 848 m), nằm ở biên giới Nepal và Tây Tạng (Trung Quốc).

+ Hi-ma-lay-a trải rộng trên 7 quốc gia của châu Á, bao gồm: Ấn Độ, Trung Quốc, Nepal, Bhutan, Afghanistan, Myanmar, Pakistan.

- Sự hình thành: Dãy Hi-ma-lay-a hình thành do sự va chạm giữa mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-li-a với mảng Âu - Á.

* Vùng núi trẻ An-đét:

- Vị trí: nằm dọc bờ biển phía tây của Nam Mỹ.

- Đặc điểm:

+ Dãy An-đét gồm chuỗi núi liên tục, dài 7 242 km, kéo dài qua 7 quốc gia (Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chile và Argentina).

+ Đỉnh núi cao nhất của dãy An-đét là Aconcagua (6 962 m) thuộc Argentina. Đây cũng là đỉnh núi cao nhất châu Mỹ, vốn là núi lửa nhưng không còn hoạt động.

- Sự hình thành: An-đét là kết quả của quá trình kiến tạo khi vỏ đại dương của mảng Nazca và Nam Cực bị hút chìm xuống bên dưới mảng Nam Mỹ.