ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI LỚP 9 Môn: NGỮ VĂN Thời gian làm bài: 150 phút (Không kể thời gian phát đề) I.ĐỌC HIÊU (6.0 điểm): Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu Tuổi thơ Tuổi thơ tôi bát ngát cánh đồ...

câu 1: Dấu ấn "tuổi thơ tôi" được tác giả nhắc đến trong bài thơ này là những kỉ niệm về thiên nhiên, con người và cuộc sống ở làng quê.

câu 2: Biện pháp tu từ so sánh "cái năm tháng mong manh mà vững chãi" với "con dấu đất đai". Tác dụng: nhấn mạnh sự quý giá, thiêng liêng của những kỉ niệm tuổi thơ.

câu 3: Những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm là:
+ Tuổi thơ của mỗi người đều gắn liền với quê hương, gia đình, bạn bè,... đó chính là những điều quý giá nhất mà không gì có thể thay thế được.
+ Mỗi người hãy trân trọng những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ vì nó sẽ theo ta suốt cuộc đời.

câu 4: :
* Yêu cầu về kĩ năng:
Biết cách làm bài nghị luận xã hội về tư tưởng đạo lí. Bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu…
* Yêu cầu về kiến thức: Bài viết có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
– Giải thích: Dấu ấn là những điều để lại trong kí ức mỗi người, in đậm vào tâm trí, khiến cho người đó khó lòng quên được. Tuổi thơ là quãng đời đẹp nhất của mỗi người.
– Bàn luận:
+ Tại sao “dấu ấn tuổi thơ” rất quan trọng đối với mỗi người? Vì nó là khoảng thời gian hồn nhiên, vô tư, hạnh phúc nhất; là hành trang giúp con người trưởng thành hơn khi bước vào cuộc sống.
+ Những kỉ niệm tuổi thơ luôn là những gì đẹp đẽ, đáng trân quý nhất vì vậy hãy biết nâng niu, gìn giữ nó.
+ Phê phán những ai lãng quên quá khứ, không coi trọng những giá trị tinh thần tốt đẹp.
– Liên hệ bản thân.
:
* Yêu cầu về kĩ năng: Biết cách làm bài văn nghị luận văn học. Bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu…
* Yêu cầu về kiến thức: Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
a. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận
b. Phân tích, chứng minh
– Tuổi thơ của nhân vật trữ tình là “bát ngát cánh đồng cỏ và lúa và hoa hoang quả dại vỏ ốc trắng”, là “những luống cày phơi ải bờ ruộng bùn lấm tấm dấu chân cua”. Đó là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam xưa.
– Tuổi thơ ấy còn là những trò chơi dân dã, bình dị: bắt bướm, thả diều, tắm sông, đuổi cá trên ruộng, bắt còng, mò trai, hái sen, đào khoai, nướng củ mì, bẻ mía…
– Tất cả đã trở thành những kỉ niệm đẹp đẽ, thiêng liêng, cao quý, không thể phai mờ trong tâm hồn tác giả.
c. Đánh giá chung
– Khẳng định đây là những hồi ức đẹp đẽ, đáng trân trọng bởi nó gợi nhắc về những kỉ niệm êm đềm, ngọt ngào, sâu lắng, góp phần bồi đắp tâm hồn con người.
– Từ đó, phê phán lối sống thực dụng, chạy theo những thứ phù phiếm xa hoa, quên đi quá khứ.

câu 1: :
a. Thể loại: Thơ tự do
b. Phương thức biểu đạt chính: Biểu cảm
c. Xác định nội dung chính của văn bản: Văn bản viết về kí ức tuổi thơ của tác giả.
d. Những từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu cho giá trị nội dung của đoạn trích: Tuổi thơ tôi; bát ngát cánh đồng cỏ và lúa và hoa hoang quả dại vỏ ốc trắng những luống cày phơi ải bờ ruộng bùn lấm tấm dấu chân cua; tuổi thơ tôi trắng muốt; cánh cò con sáo mỏ vàng con chào mào đỏ đít con chim trả bắn mũi tên xanh biếc con chích chòe đánh thức buổi ban mai; tuổi thơ tôi cứ ngỡ mất đi rồi; năm tháng trôi qua không bao giờ chảy lại cái năm tháng mong manh mà vững chãi con dấu đất đai tươi rói mãi nơi này; người miền rừng bóng suối dáng cây; người mạn bể ăn sóng nói gió; người thành thị nét đường nét phố như tôi mang dấu ruộng dấu vườn con dấu chìm chạm trổ tận trong xương thời thơ ấu; không thể nào đánh đổi trọn kiếp người ta chập chờn nguồn cội; có một miền quê trong đi đứng nói cười; tuổi thơ nào cũng sẽ hiện ra thôi dù chúng ta cứ việc già nua tất xin thương mến đến tận cùng chân thật.
e. Giá trị nghệ thuật:
- Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…
- Ngôn ngữ giàu chất thơ, giàu sức gợi tả, gợi cảm.
f. Nội dung chính của từng khổ thơ:
+ Khổ 1: Kí ức về thiên nhiên tuổi thơ.
+ Khổ 2: Kí ức về cuộc sống sinh hoạt thường nhật.
+ Khổ 3: Kí ức về con người.
g. Liên hệ mở rộng:
- Tuổi thơ là quãng đời đẹp đẽ nhất của mỗi người. Đó là những kỉ niệm khó phai mờ theo thời gian. Bởi vậy, ai cũng trân trọng và nâng niu những kí ức đó.
- Kí ức tuổi thơ luôn là hành trang quan trọng để mỗi người bước vào đời.
h. Cảm nhận chung về giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ:
- Về nội dung: Đoạn thơ đã tái hiện kí ức tuổi thơ đầy hồn nhiên, mơ mộng của tác giả với biết bao kỉ niệm đáng nhớ. Qua đó, ta thấy được tình yêu tha thiết của tác giả đối với quê hương, gia đình, bạn bè. Đồng thời, đoạn thơ còn gửi gắm thông điệp ý nghĩa về sự trân trọng quá khứ.
- Về nghệ thuật: Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ, ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giàu sức gợi hình, gợi cảm,...
:
a. Đối tượng nghị luận: Con sâu
b. Yêu cầu về kĩ năng: Viết đúng kiểu bài nghị luận xã hội, đảm bảo bố cục chặt chẽ, lập luận thuyết phục, diễn đạt lưu loát, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.
c. Yêu cầu về nội dung: Học sinh có thể đưa ra cách hiểu khác nhau nhưng cần hợp lí, có sức thuyết phục. Dưới đây là một hướng triển khai:
* Giải thích vấn đề:
- Con sâu: Là loài động vật thuộc bộ Lepidoptera, gồm hai giai đoạn: Sâu và bướm/bướm đêm.
- Biểu tượng “con sâu”: Chỉ những kẻ nhỏ bé, yếu đuối, bị áp bức, bóc lột.
- “Muốn đi được 10 km”: Ý chỉ khát vọng vươn lên, thoát khỏi cảnh sống thấp hèn, khốn khổ.
- “Trước khi chết”: Trước lúc trút hơi thở cuối cùng.
=> Câu hỏi: Phải làm gì để thực hiện khát vọng ấy?
* Bàn luận:
- Cuộc sống vốn bất công, tàn nhẫn. Những kẻ mạnh luôn tìm mọi cách để đàn áp, bóc lột những kẻ yếu. Điều đó khiến họ trở nên tuyệt vọng, đau khổ, thậm chí căm hận tột độ.
- Tuy nhiên, nếu cố gắng hết sức, vượt lên hoàn cảnh, họ vẫn có cơ hội thay đổi số phận.
- Nếu buông xuôi, chấp nhận số phận, họ sẽ mãi sống trong nghèo khổ, tủi nhục.
- Như vậy, nếu trước lúc chết, con sâu nỗ lực hết sức để đi được 10km thì nó sẽ có cơ hội biến thành bướm, được giải phóng khỏi thân xác xấu xí, hôi hám.
* Liên hệ mở rộng:
- Trong cuộc sống, có rất nhiều tấm gương vượt lên nghịch cảnh, chiến thắng số phận. Họ là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh phi thường của con người.
- Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại những kẻ cam chịu, đầu hàng số phận. Họ đáng bị phê phán.
* Bài học nhận thức và hành động:
- Mỗi cá nhân cần rèn luyện ý chí, nghị lực, sẵn sàng đương đầu với thử thách.
- Nhà trường, gia đình và toàn xã hội cần tạo điều kiện để mọi người phát huy tối đa khả năng của bản thân.

câu 2: Phương pháp: căn cứ các phương thức biểu đạt đã học: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính – công vụ.
Cách giải:
Các phương thức biểu đạt đã học: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính – công vụ.