Phân tích cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, nghệ thuật kể chuyện của " Hai thằng khốn nạn"

Nguyễn Công Hoan là một trong số ít những nhà văn hiện thực xuất sắc giai đoạn 1930-1945 giữ được bản chất vốn có của nông thôn Việt Nam dưới ách thống trị của phong kiến thối nát và sự áp bức bóc lột tàn bạo của đế quốc thực dân. Ông viết nhiều đề tài, song thành công hơn cả là mảng truyện ngắn hiện thực sinh động về nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám. Trong đó tác phẩm Hai thằng khốn nạn là một trong những tác phẩm đặc sắc của Nguyễn Công Hoan. Truyện ngắn “Hai thằng khốn nạn” thể hiện rõ nét bút pháp trào phúng của Nguyễn Công Hoan với lối viết đả kích châm biếm sâu cay nhằm phơi bày bộ mặt xấu xa, bỉ ổi của tầng lớp thống trị, đồng thời lên tiếng tố cáo xã hội bất công, thối nát, suy tàn đẩy người nông dân đến bước đường cùng.
Tác phẩm xoay quanh cuộc đời của bác Lan – một người nông dân nghèo khó. Vợ bác mất sớm, để lại bác và đứa con thơ. Gia đình bác vốn đã nghèo, nay lại càng thêm phần cơ cực. Bác Lan làm nghề chèo đò chở khách sang sông. Nhưng rồi do mưa bão làm thuyền đắm, khiến bác trở thành người thất nghiệp. Không có việc làm, không có tiền, bác đành mang đứa con thơ của mình đi bán để lấy vài hào mua bánh. Tình tiết này gợi cho chúng ta nhớ tới hình ảnh Lí Thông lừa gạt thầy trò Đường Tăng trong Tây Du Ký để lấy vàng bạc, châu báu. Có thể thấy đây là một tình tiết quen thuộc trong các tác phẩm văn học dân gian. Tuy nhiên, điều khác biệt ở đây là Nguyễn Công Hoan đã thay đổi vai trò của các nhân vật. Từ kẻ ác chuyển sang người thiện và ngược lại. Ban đầu là bác Lan – người cha tội nghiệp đang toan tính bán đi chính đứa con máu mủ ruột già của mình. Nhưng sau đó, nhờ sự giúp đỡ của cụ đốc tờ Vân, bác Lan đã nhận lại được đứa con yêu quý của mình. Cụ đốc tờ Vân chính là đại diện cho cái thiện, cho những con người lương thiện trong xã hội đầy rẫy bất công lúc bấy giờ.
Câu chuyện tiếp tục với tình huống cụ đốc tờ Vân quyết định sẽ nhận nuôi cháu bé. Tưởng chừng như mọi chuyện sẽ diễn ra suôn sẻ, thuận lợi, ai ngờ ông Nghị Trinh – một tên địa chủ giàu có trong vùng nghe tin cụ đốc tờ Vân muốn nhận nuôi đứa trẻ liền tìm cách phá hoại. Hắn ta đưa ra lời đề nghị mua lại đứa bé với giá cao hơn. Trước lời đề nghị hấp dẫn, cụ đốc tờ Vân đã phân vân, đắn đo rất lâu. Cuối cùng, cụ quyết định bán đứa bé cho ông Nghị Trinh. Tuy nhiên, cụ đã có một hành động rất nhân văn, đó là trừ đi số nốt ruồi trên lưng đứa bé. Đây là một chi tiết rất đắt giá, thể hiện tấm lòng nhân hậu, tốt bụng của cụ đốc tờ Vân. Cụ không muốn đứa trẻ phải chịu thiệt thòi, dù chỉ là một chút. Hành động này của cụ đã khiến độc giả vô cùng cảm phục và ngưỡng mộ.
Sau khi bán đứa bé, cụ đốc tờ Vân trở về nhà, lòng nặng trĩu. Cụ không ngừng tự trách mình đã mềm yếu, không đủ kiên định để giữ lại đứa trẻ. Tuy nhiên, sau đó cụ đã nhận ra rằng, việc bán đứa trẻ là lựa chọn đúng đắn, vì nó sẽ mang lại cho đứa trẻ một cuộc sống tốt đẹp hơn. Câu chuyện kết thúc bằng hình ảnh cụ đốc tờ Vân ôm đứa trẻ vào lòng, thủ thỉ những lời yêu thương. Đó là những lời nói chân thành, xuất phát từ trái tim của một người cha. Cụ mong muốn đứa trẻ sẽ lớn lên khỏe mạnh, hạnh phúc và trở thành người có ích cho xã hội.
Có thể thấy, thông qua câu chuyện “Hai thằng khốn nạn”, Nguyễn Công Hoan đã khắc họa thành công hình ảnh cụ đốc tờ Vân – một người cha hiền lành, nhân hậu, sẵn sàng hy sinh tất cả vì con cái. Đồng thời, tác giả cũng lên án những kẻ tham lam, ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến bản thân mà không quan tâm đến người khác. Tác phẩm đã để lại trong lòng độc giả những ấn tượng sâu sắc và những bài học quý giá về tình phụ tử thiêng liêng.