Đỗ Phủ là một nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc, ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm hay và có giá trị. Trong đó bài thơ Thu hứng được coi là một trong những kiệt tác của nền thi ca cổ điển Trung Hoa. Bài thơ không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước mà còn bộc lộ tấm lòng nhân đạo cao cả của Đỗ Phủ.
Bài thơ Thu hứng được sáng tác năm 766, khi Đỗ Phủ đang sống phiêu bạt ở Quý Châu. Đây là thời điểm nhà thơ phải chịu đựng nhiều gian khổ, bệnh tật và nhớ nhà da diết. Chính vì vậy, bài thơ không chỉ mang đậm nét tả cảnh mà còn thấm đẫm nỗi niềm tâm sự của nhà thơ.
Mở đầu bài thơ, Đỗ Phủ đã vẽ nên bức tranh mùa thu nơi xứ lạ với vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ:
Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,
Vu sơn, Vu giáp khí tiêu sâm,
Giang gian ba làng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Dịch thơ:
Lác đác rừng phong hạt móc sa,
Ngàn non hiu hắt, khí thu lòa,
Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳm,
Mặt đất mây đùn cửa ải xa.
Bức tranh mùa thu hiện lên qua hai gam màu chủ đạo là xanh và vàng. Màu xanh của núi rừng, của sương khói, của dòng sông; màu vàng của lá cây. Hai gam màu này kết hợp với nhau tạo nên một khung cảnh vừa hùng vĩ, vừa u uất. Nhà thơ đã sử dụng bút pháp chấm phá để miêu tả cảnh vật. Những hình ảnh "lác đác", "hạt móc sa" gợi lên sự thưa thớt, vắng lặng. Hình ảnh "sóng rợn lòng sông thẳm", "mây đùn cửa ải xa" tạo nên một khung cảnh hùng vĩ nhưng cũng đầy dữ dội. Bức tranh mùa thu vừa có chiều cao, vừa có chiều sâu, vừa có sự chuyển động của khí trời.
Ở những câu thơ tiếp theo, Đỗ Phủ đã bộc lộ tâm trạng của mình trước cảnh thu:
Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,
Cô chu nhất hệ cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thồi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.
Dịch thơ:
Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ,
Con thuyền buộc chặt mối tình nhà.
Lạnh lùng giục kẻ tay dao thước,
Thành Bạch, chày vang bóng ác tà.
Nhà thơ nhìn cảnh thu mà nhớ quê hương da diết. Hình ảnh "khóm cúc" gợi nhắc về những kỷ niệm xưa cũ, khiến nhà thơ rơi lệ. Hình ảnh "con thuyền" tượng trưng cho con đường trở về quê hương. Con thuyền bị buộc chặt vào bến đỗ, cũng như tâm trạng lưu luyến, bịn rịn của nhà thơ khi phải rời xa quê hương.
Nỗi nhớ quê hương của Đỗ Phủ càng trở nên da diết hơn khi ông nghe thấy tiếng chày đập vải từ thành Bạch Đế vọng lại. Tiếng chày đập vải là âm thanh quen thuộc mỗi độ thu về ở quê hương nhà thơ. Âm thanh ấy gợi lên trong lòng nhà thơ nỗi nhớ quê hương khôn nguôi.
Như vậy, bài thơ Thu hứng không chỉ là một bức tranh mùa thu tuyệt đẹp mà còn là tiếng lòng tha thiết của Đỗ Phủ đối với quê hương, đất nước. Bài thơ đã thể hiện tài năng nghệ thuật xuất sắc của Đỗ Phủ trong việc sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh và âm điệu.