Xuân Tóc Đỏ là một nhân vật điển hình, được xây dựng bằng bút pháp hiện thực trào phúng đặc sắc. Qua việc miêu tả nhân vật này, tác giả đã phơi bày những mặt trái của xã hội đương thời, đồng thời thể hiện thái độ phê phán sâu sắc đối với những thói hư tật xấu của con người.
Xuân Tóc Đỏ xuất thân từ một môi trường nghèo khó, thiếu giáo dục. Anh ta là một đứa trẻ mồ côi, sống lang thang đầu đường xó chợ, kiếm sống bằng đủ mọi nghề: đánh giày, bán báo, nhặt rác... Chính hoàn cảnh sống khắc nghiệt đã tạo nên tính cách láu cá, ranh mãnh của Xuân Tóc Đỏ.
Về ngoại hình, Xuân Tóc Đỏ có vẻ ngoài nhếch nhác, bẩn thỉu. Anh ta thường mặc quần áo cũ kỹ, rách rưới, đầu tóc bù xù, khuôn mặt đen đúa, gầy gò. Ngoại hình ấy phản ánh cuộc sống cơ cực, thiếu thốn của Xuân Tóc Đỏ.
Về tính cách, Xuân Tóc Đỏ là một kẻ vô học, lưu manh. Anh ta luôn tìm cách lừa lọc, bịp bợm để kiếm tiền. Xuân Tóc Đỏ rất khéo léo trong việc sử dụng ngôn ngữ, anh ta biết cách dùng lời lẽ ngọt ngào để thuyết phục người khác. Tuy nhiên, ẩn sau vẻ ngoài hào nhoáng, lịch thiệp là một tâm hồn đen tối, ích kỷ.
Trong đoạn trích "Hạnh phúc của một tang gia", Xuân Tóc Đỏ được miêu tả là một kẻ háo danh, ham muốn địa vị. Anh ta luôn muốn được mọi người chú ý, tôn trọng. Khi nghe tin cụ cố tổ mất, Xuân Tóc Đỏ đã nhanh chóng tìm cách chen chân vào đám tang để được hưởng lợi. Anh ta đã lợi dụng sự sơ hở của bà Phó Đoan để chiếm đoạt chiếc gậy ba toong của cụ cố Hồng. Hành động này cho thấy Xuân Tóc Đỏ là một kẻ tham lam, ích kỷ, chỉ nghĩ đến bản thân mình.
Tuy nhiên, bên cạnh những nét tiêu cực, Xuân Tóc Đỏ cũng có những phẩm chất tốt đẹp. Anh ta là một người thông minh, nhanh nhẹn, có khả năng ứng biến linh hoạt. Trong đoạn trích "Số đỏ", Xuân Tóc Đỏ đã nhiều lần thoát khỏi tình huống nguy hiểm nhờ sự nhanh trí của mình.
Xuân Tóc Đỏ là một nhân vật điển hình cho tầng lớp tiểu tư sản thành thị trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Nhân vật này đã góp phần tố cáo những thói hư tật xấu của con người, đồng thời thể hiện thái độ phê phán sâu sắc của nhà văn Vũ Trọng Phụng đối với xã hội đương thời.