Nhà thơ Hoài Vũ tên thật là Nguyễn Đình Vọng sinh năm 1935. Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, từng công tác tại Ban Văn hóa văn nghệ, sau đó làm Tổng biên tập NXB Kim Đồng. Hoài Vũ đã từng in một số tập thơ như: Anh ở đầu sông em cuối sông (1989), Và tôi nhớ mưa nguồn (1990), Em kể anh nghe (1991)...Bài thơ Đi trong hương tràm được trích trong tập thơ Đi trong hương tràm - Hoài Vũ. Tập thơ này đã được phát hành trước năm 1975 tại Sài Gòn. Đây là tập thơ đã gây tiếng vang của ông lúc bấy giờ. Bài thơ Đi trong hương tràm lấy cảm hứng từ một mối tình dang dở của đôi trai gái, họ yêu nhau nhưng không đến được với nhau. Có lẽ vì vậy mà bài thơ này luôn chất chứa nỗi buồn man mác.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh cây tràm - loài cây đặc trưng của vùng đất Nam Bộ. Loài cây này xuất hiện khắp nơi trên mảnh đất này, nó mang hương thơm thanh khiết và trong lành. Tác giả đã vẽ lên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, khiến người đọc cũng cảm thấy nao lòng:
"Ở tận sông Hồng đỏ nặng phù sa
Ở tận cao nguyên, mây trắng bay về biển
Em ở tiền phương, mưa xa khơi
Anh ở hậu phương, nắng xao xuyến"
Không gian được mở rộng cả về chiều ngang và chiều dọc, với độ dài của sông Hồng và cao nguyên, với độ cao của trời và độ sâu của biển. Tất cả đều gợi lên hình ảnh một đất nước rộng lớn và tươi đẹp. Hình ảnh cây tràm xuất hiện càng tô đậm thêm vẻ đẹp của thiên nhiên nơi đây.
Tác giả đã khéo léo lồng ghép hình ảnh cây tràm vào không gian rộng lớn, tạo nên một khung cảnh vô cùng ấn tượng. Cây tràm là biểu tượng của thiên nhiên và con người miền Tây Nam Bộ. Nó còn là biểu tượng của tình yêu đôi lứa. Trong bài thơ, cây tràm được nhắc đến rất nhiều lần, mỗi lần với một ý nghĩa khác nhau.
Nhân vật trữ tình trong bài thơ thể hiện tình cảm gắn bó với cây tràm, coi nó như một người bạn tri kỷ. Họ cùng nhau trải qua những vui buồn, hạnh phúc và đau khổ. Cây tràm là chứng nhân cho tình yêu đôi lứa, là minh chứng cho tình yêu bền vững.
"Dù đi đâu dù xa cách bao lâu
Dù gió mây kia đổi hướng thay màu
Dù trái tim em không trao anh nữa
Một thoáng hương tràm cho ta bên nhau"
Giữa không gian mênh mông ấy, nổi bật lên hình ảnh hương tràm. Hương tràm là hình ảnh quen thuộc trong thơ ca Việt Nam. Nó gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, e ấp của cô gái trẻ. Trong bài thơ này, hương tràm là biểu tượng của nỗi nhớ thương da diết.
Câu thơ "Dù đi đâu dù xa cách bao lâu" được lặp lại hai lần, nhấn mạnh sự thủy chung son sắt của nhân vật trữ tình. Dù có xa cách bao nhiêu, dù có bao nhiêu khó khăn thử thách, họ vẫn luôn hướng về nhau.
Điệp từ "dù" được lặp lại ba lần, càng khẳng định quyết tâm vượt qua mọi khó khăn để đến bên nhau. Họ tin rằng tình yêu của họ sẽ chiến thắng tất cả.
"Gió Tháp Mười đã thổi, thổi rất sâu
Có nỗi thương đau có niềm hy vọng
Bầu trời thì cao, cánh đồng thì rộng
Hương tràm bên anh, mà em đi đâu"
Nỗi buồn khi phải chia tay người mình yêu là điều không thể tránh khỏi. Nhưng họ vẫn luôn hy vọng sẽ gặp lại nhau ở cuối con đường. Hình ảnh "tràm xõa tóc bên bờ ao" gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, e ấp của cô gái.
Cây tràm là ẩn dụ cho hình bóng của "em". Dù "em" đã đi xa, nhưng hình bóng của "em" vẫn luôn ở bên cạnh "anh". Tình yêu đơn phương nhưng vẫn tràn đầy niềm tin và hi vọng.
"Dù đi đâu dù xa cách bao lâu
Anh vẫn có bóng em, giữa bóng tràm bát ngát
Anh vẫn thấy mắt em trên lá tràm xanh mát
Anh vẫn nghe tình em trong hương tràm xôn xao"
Khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ với những hình ảnh thơ mộng, lãng mạn. "Anh" vẫn luôn giữ hình bóng của "em" trong lòng. Dù có đi đâu, làm gì, "anh" vẫn luôn nhớ về "em".
Hình ảnh "lá tràm xanh mát" gợi lên vẻ đẹp tươi mát, tràn đầy sức sống. Còn "hương tràm xôn xao" gợi lên âm thanh du dương, êm ái. Tất cả đều gợi lên hình ảnh của "em" đang ở bên cạnh "anh".
Bài thơ "Đi trong hương tràm" là một bài thơ hay, giàu cảm xúc. Bằng giọng thơ nhẹ nhàng, tha thiết, tác giả đã khắc họa thành công tình yêu đơn phương nhưng vô cùng sâu sắc của nhân vật trữ tình. Bài thơ đã để lại trong lòng độc giả nhiều ấn tượng sâu sắc.