phân tích yếu tố tượng trưng hình thức và cấu tứ trong một bài thơ trữ tình mà em biết (ví dụ ghi bài thơ của xuân diệu)

Xuân Diệu được mệnh danh là "ông hoàng thơ tình" với những vần thơ say đắm, ngọt ngào và mãnh liệt về tình yêu đôi lứa. Trong kho tàng thơ ca của ông, bài thơ "Thơ duyên" là một tác phẩm tiêu biểu, thể hiện sự tinh tế trong quan sát, cũng như cái nhìn đầy sâu sắc về tình cảm lứa đôi. Ngay từ nhan đề, ta đã thấy được chủ đề bao trùm toàn bài thơ. "Duyên" ở đây có nghĩa là duyên số, duyên phận, là sự gặp gỡ, gắn bó giữa con người với con người, hoặc giữa con người với thiên nhiên, vũ trụ.

Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống:

"Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên,
Cây me ríu rít cặp chim chuyền.
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,
Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền."

Bức tranh ấy được khắc họa bằng những nét chấm phá tinh tế, gợi lên một khung cảnh nên thơ, lãng mạn. Tiếng chim ríu rít như một bản nhạc du dương, hòa cùng với màu xanh ngọc của bầu trời, tạo nên một không gian thơ mộng, trữ tình. Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng biện pháp nhân hóa, khiến cho cảnh vật trở nên sinh động, có hồn hơn. Cây me "ríu rít" như đang trò chuyện, giao duyên với nhau, còn tiếng thu "động" như một bản nhạc du dương, vang vọng khắp không gian.

Trong khổ thơ tiếp theo, nhà thơ tiếp tục miêu tả khung cảnh chiều thu, đồng thời bộc lộ tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của nhân vật trữ tình:

"Con đường nho nhỏ gió xiêu xiêu,
Lả lả cành hoang nắng trở chiều;
Buổi ấy lòng ta nghe ý bạn,
Lần đầu rung động nỗi thương yêu."

Hình ảnh con đường "nho nhỏ" gợi lên sự hẹp hòi, chật chội, khiến cho gió thổi cũng trở nên "xiêu xiêu", như muốn ngã xuống. Cành cây "lả lả" như đang nghiêng ngả theo chiều gió. Bức tranh thiên nhiên ấy càng làm nổi bật tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của nhân vật trữ tình. Lòng người cũng như lâng lâng, khó tả khi bắt gặp ánh mắt ai đó, để rồi "lần đầu rung động nỗi thương yêu".

Ở khổ thơ thứ ba, tác giả sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ "lòng anh thôi đã cưới lòng em" để khẳng định tình yêu mãnh liệt, vượt qua mọi rào cản:

"Em bước điềm nhiên không vướng chân,
Anh đi lững đững chẳng theo gần
Vô tâm - nhưng giữa bài thơ dịu
Anh với em như một cặp vần."

Hình ảnh "em bước điềm nhiên không vướng chân", "anh đi lững đững chẳng theo gần" thể hiện sự xa cách, hờ hững ban đầu. Tuy nhiên, ẩn sâu trong đó là một tình yêu âm thầm, kín đáo. Tác giả sử dụng hình ảnh so sánh "như một cặp vần" để khẳng định sự gắn bó, hòa hợp giữa hai tâm hồn.

Cuối cùng, khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ bằng hình ảnh "mây biếc", "con cò", "chim nghe trời rộng giang thêm cánh":

"Mây biếc về đâu bay gấp gấp,
Con cò trên ruộng cánh phân vân.
Chim nghe trời rộng giang thêm cánh,
Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần."

Hình ảnh "mây biếc", "con cò", "chim nghe trời rộng giang thêm cánh" gợi lên khát vọng tự do, phóng khoáng trong tình yêu. Đồng thời, hình ảnh "hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần" cũng gợi lên nỗi buồn man mác, tiếc nuối khi ngày tàn, đêm xuống.

Như vậy, qua bốn khổ thơ, Xuân Diệu đã khắc họa thành công bức tranh chiều thu đẹp đẽ, lãng mạn, đồng thời thể hiện tình yêu nồng nàn, mãnh liệt nhưng cũng rất đỗi dịu dàng, sâu lắng. Cách sử dụng yếu tố tượng trưng và cấu tứ trong bài thơ đã góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm.