Đọc hiểu bài nụ cười xuân của Xuân Diệu

Nụ cười là một bài thơ đặc sắc của Xuân Diệu, trích trong tập thơ Riêng – một trong những thi phẩm tiêu biểu cho giai đoạn đầu tiên của phong trào Thơ Mới. Ở bài thơ này, nhà thơ thể hiện vẻ đẹp của người thiếu nữ thông qua hình ảnh nụ cười, nhưng đồng thời cũng ẩn chứa bên trong đó là cả một triết lý sâu xa về cuộc sống, tình yêu và cái đẹp – những đề tài xuyên suốt trong thơ Xuân Diệu.

Mở đầu bài thơ là một phát hiện bất ngờ mà đầy say mê:

Hôm nay cô mặc cái yếm đào

Tôi với cô đây thấy xuyến xao

Hình ảnh thiếu nữ hiện lên trong trang phục truyền thống – chiếc yếm đào – gợi cảm và quyến rũ, khơi dậy một cảm xúc thẩm mỹ rất "Xuân Diệu": vừa thiết tha, vừa mê đắm. Nhà thơ không miêu tả kỹ ngoại hình, mà chỉ dùng một chi tiết gợi tả, nhưng đã đủ để tạo nên rung cảm:

Cô cười nghiêng cả trời xanh ngắt

Tôi với trời xanh thấy ngẩn ngơ...

"Nụ cười" ở đây không đơn thuần là hành động, mà đã trở thành một hiện tượng thẩm mỹ: có khả năng làm "nghiêng cả trời xanh", khiến thiên nhiên cũng như con người phải "ngẩn ngơ". Sự hòa quyện giữa con người và vũ trụ, giữa cảm xúc và cái đẹp, là nét đặc trưng trong cảm quan nghệ thuật của Xuân Diệu. Ông không miêu tả vẻ đẹp bằng lý trí, mà bằng trực cảm, bằng thần thái đầy lãng mạn và mê đắm.

Nụ cười của cô là cơn gió mát

Thoảng qua hồn tôi buổi trưa hè...

Ở đây, Xuân Diệu không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của người con gái, mà còn nâng nụ cười lên thành biểu tượng của sự sống, của niềm vui và thanh xuân. Nụ cười là "cơn gió mát" – nhẹ nhàng, thoáng qua, nhưng đủ để xua tan oi ả, để lại dư vị dễ chịu và mát lành. Câu thơ giàu chất trữ tình, thể hiện phong cách lãng mạn mà tinh tế, tươi trẻ nhưng cũng phảng phất nỗi mong manh.

Nụ cười em là ánh sáng hồng

Đốt cháy trong tôi một tấm lòng...

Đến đây, hình ảnh nụ cười lại tiếp tục được mở rộng về ý nghĩa. Từ "gió mát", nụ cười giờ đây là ánh sáng hồng, là lửa đốt, là năng lượng tình yêu cháy bỏng. Nhà thơ không chỉ say mê cái đẹp, mà còn khao khát sống, khao khát yêu, muốn hòa tan mình vào cái đẹp để tận hưởng trọn vẹn từng khoảnh khắc. Đây cũng là biểu hiện rất rõ cho chủ nghĩa sống vội, sống hết mình – một tư tưởng cốt lõi trong thơ Xuân Diệu thời kỳ đầu.

Khép lại bài thơ, Xuân Diệu như một người nghệ sĩ đang chạm đến cực điểm của cảm xúc, nơi cái đẹp trở thành tôn giáo thẩm mỹ, và tình yêu là con đường để sống thật nhất với chính mình.

Tóm lại, “Nụ cười” là một bài thơ trữ tình mang âm hưởng ngợi ca, say mê và đầy cuồng nhiệt. Qua hình ảnh nụ cười thiếu nữ, Xuân Diệu đã thể hiện được những đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ mình: lãng mạn, tinh tế, giàu cảm xúc, mang đậm tư tưởng sống mãnh liệt và khao khát yêu thương. Bài thơ không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi một nụ cười, mà còn mở ra những triết lý nhân sinh sâu sắc về tuổi trẻ, tình yêu và cái đẹp – những giá trị luôn trường tồn theo thời gian.