(Lược phần đầu: Lão Khúng là người dân đầu tiên lên khai phá vùng đất mới, và con bò Khoang Đen gắn bó với gia đình lão từ những ngày đầu vất vả, khó khăn ấy. Tuy nhiên, nay con bò đã già, dù cả gia đì...

Trang ThuLão Khúng – bóng hình của tình thương và phẩm giá giữa cuộc đời lam lũ

Nguyễn Minh Châu – cây bút bậc thầy trong việc khám phá những chiều sâu nhân cách con người, đặc biệt là trong hoàn cảnh đầy trăn trở, đã để lại dấu ấn sâu đậm qua truyện ngắn “Phiên chợ Giát”. Trong đó, hình tượng lão Khúng – một người nông dân nghèo lam lũ, nhưng có nội tâm đầy nhân văn – chính là điểm nhấn khiến người đọc phải suy ngẫm, xúc động. Qua nhân vật này, tác giả không chỉ phản ánh hiện thực cuộc sống mà còn thể hiện một thông điệp sâu sắc về tình yêu thương, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và khát vọng sống có phẩm giá của con người.

Lão Khúng hiện lên là một người nông dân chân chất, giàu lòng trắc ẩn. Con bò Khoang Đen đã gắn bó với lão từ thuở khai hoang gian khó, là “công thần” thầm lặng giúp gia đình lão vượt qua bao nỗi nhọc nhằn. Nhưng giờ đây, khi con vật đã già yếu, lão buộc phải bán nó để giảm bớt gánh nặng. Ban đầu, lão chấp nhận điều đó như một tất yếu của cuộc sống nghèo. Tuy nhiên, sự giằng xé trong nội tâm đã trỗi dậy, buộc lão phải nhìn lại chính mình: “Lão thấy lão không còn là giống người nữa”. Chính câu nói ấy là lời thức tỉnh lương tri, là tiếng nói của lòng biết ơn và nhân đạo sâu sắc.

Trong một quyết định tưởng như điên rồ nhưng vô cùng cảm động, lão đã thả tự do cho con vật, không bán nó lấy tiền, mà để nó quay về với rừng núi – nơi nó sẽ không còn phải kéo cày, kéo xe nữa. Hành động đó không chỉ là sự trả ơn cho con bò, mà còn là cách lão tự giải thoát chính mình khỏi gánh nặng của sự vô ơn, khỏi cảm giác đang dẫm đạp lên nhân tính. Khi xua đuổi con vật chạy vào rừng, lão Khúng không hề mềm yếu hay rơi lệ, mà trái lại, “giơ cao roi hầm hè”, bởi lão biết rằng phải mạnh mẽ thì mới buộc được nó rời đi, mới dứt được những ràng buộc gắn bó bao năm. Đó là một bi kịch nhân văn, một nghịch lý đầy xúc động: tình thương thực sự đôi khi buộc con người phải làm những điều tưởng như tàn nhẫn.

Không chỉ dừng lại ở tình yêu thương dành cho con vật, hành động của lão Khúng còn ẩn chứa một khát vọng sống có phẩm giá. Ẩn sau việc thả bò là sự từ chối cái lối sống tàn nhẫn, toan tính và cơ cực vốn đang bào mòn nhân cách con người. Lão như đang “xua đuổi cái số phận nửa người nửa con vật” của chính mình. Lão không muốn tiếp tục sống như một kẻ cam chịu, vô cảm trước cái đúng và cái sai, cái tình và cái lý. Lão Khúng đã lựa chọn sống như một con người – đúng nghĩa.

Nguyễn Minh Châu đã rất thành công khi xây dựng nhân vật lão Khúng không chỉ bằng hành động, mà còn qua những dòng nội tâm sâu sắc. Ông để cho người đọc thấy một con người giản dị nhưng giàu lòng nhân ái, luôn sống với sự tử tế và đạo lý làm người. Qua đó, tác phẩm gửi gắm một triết lý sâu sắc: trong bất cứ hoàn cảnh nào, điều làm nên giá trị của con người không phải là sự giàu nghèo, mà chính là nhân cách và lòng nhân hậu.

Lão Khúng – với hành động đầy chất “điên rồ” nhưng cao cả – chính là biểu tượng cho một thứ đạo lý nhân văn mà con người hiện đại cần phải giữ gìn: biết sống tử tế, sống có ơn nghĩa, và sống đúng với bản chất người trong mình.